یبوست شایع‌ترین مشکل گوارشی در کودکان است که سبب مراجعه والدین به پزشک متخصص کودکان می‌شود. بهبود عادات غذایی و رفتاری در بسیاری موارد می‌تواند گره از این مشکل بگشاید.
کودک چه وقت یبوست دارد؟
شیرخواران ممکن است به طور طبیعی هر 2 تا 3 روز، بدون هیچ مشکلی دفع مدفوع نرم داشته باشند که در این صورت یبوست تلقی نمی‌شود، اما به طور کلی هرگاه مدفوع سفت و خشک باشد و دفع آن برای کودک همراه با درد و زور زدن باشد و فواصل دفع بیش از 2 روز یا بیشتر باشد، می‌توان گفت که کودک یبوست دارد. بنابراین کاهش نوبت دفع به تنهایی بیانگر یبوست نیست.
یـبـوست کودکان چه علت‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
بـیشتر کودکان که دچار یبوست می‌شوند، مشکل زمینه‌ای خاصی ندارند و به اصطلاح پزشکان، یبوست آن‌ها علت عملکردی دارد و به عـلـت بیماری خاص یا مشکلات اعضای گـوارشـی نـیـسـت. اما در موارد کمی هم یبوست کودکان به خصوص اگر از زمان نوزادی شروع شده باشد، می‌تواند به علت بیماری‌های خاص گوارشی و روده‌ای بـــاشــد کــه در ایــن صــورت نـیــاز بــه بررسی‌های بیشتر بالینی و آزمایشگاهی توسط پزشک هست.
چـه عـلامـت‌هـایـی زنـگ خـطـر مـحسوب می‌شوند؟
بزرگ شدن و اتساع شکم، عدم دفع گاز، وجود خون در مدفوع، تغییر قطر مدفوع، اختلال در وزن‌گیری کودک و تاخیر رشد و... علامت‌هایی هستند که در صورت وجود آن‌ها باید کودک را حتما نزد پزشک برد تا علت یبوست بررسی شود. در واقع یبوست اگر در بسیاری موارد علت عضوی ندارد، اما می‌تواند نشانه یک بیماری باشد. بیماری‌های نخاع، بیماری‌های گوارشی، کم‌کاری تیروئید و غیره می‌توانند با یبوست خود را نشان دهـنـد.
یـکـی از نکات مهم برای رد برخی از بیماری‌های مهم گوارشی و عصبی در کودکان، دانستن زمان دفع اولین مدفوع دوران نوزادی است. بنابراین یکی از سوالات مهمی که پزشک از والدین می‌پرسد، زمان اولین دفع در دوران نوزادی است. در واقع در موارد اندکی به طور مادرزادی، انتهای روده فاقد عصب است و به همین سبب، روده حرکات کافی برای عبور مواد دفعی را ندارد. در چنین کودکانی، دفع اولیه در دوران نوزادی دچار اختلال و تاخیر می‌شود. این بیماری که هیرشپرونگ نام دارد، نیازمند درمان سریع است، زیرا باقی ماندن مواد دفعی و افزایش مقدار مواد دفعی همراه با از دست دادن آب آن‌ها بوده و منجر به بزرگ شدن قطر روده و حتی سوراخ شدن آن می‌شود.
یبوست عملکردی یعنی چه؟
همان طور که قبلا گفتیم، در بسیاری از موارد در کودکان، یبوست علت‌های غیرعضوی دارد که در اصطلاح به آن یبوست عملکردی گفته می‌شود. واقعیت آن است که این نوع یبوست به علت مجموعه‌ای از عوامل رفتاری و رژیم غذایی و حتی روانی به وجود می‌آید. در این نوع یبوست با وجود پیگیری‌ها و اقدامات پزشکی، دلیل خاصی مبنی بر نقص یا مشکلات جسمی برای یبوست کودک یافت نمی‌شود، اما نگه‌داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست در کودک می‌شود. گاهی تغییر غذای کودک از شیر مادر به شیر گاو به علت تغییر در نسبت پروتئین به کربوهیدرات، سبب سفت شدن مدفوع و دفع دردناک می‌شود. در این حالت اگرچه مشکل کودک به صورت حاد ایجاد شده است و می‌تواند به سرعت برطرف شود، اما امتناع از دفع و نگه داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست مزمن می‌شود.
احتباس مدفوع سبب بازجذب آب آن از روده و خشک‌تر شدن آن می‌شود و مشکل را شدیدتر می‌کند.
در بسیاری موارد، کودکان به خصوص در سنین بزرگ‌تر با تغییر محیط، مثلا رفتن به مسافرت، تغییر مدرسه یا محل اجابت مزاج ناخوشایند، از دفع خودداری می‌کنند. به تعویق انداختن دفع به علت بازیگوشی‌های کودکانه هم می‌تواند سبب ایجاد یبوست شود. در بسیاری موارد استرس‌هایی که پدران و مادران بر کودک وارد می‌کنند نیز در این مساله بی‌تاثیر نیست. به خصوص در فرزندان مادران شاغل، دوری از مادر در ساعات طولانی و عدم احساس آرامش و راحتی از سوی کودک می‌تواند سبب اختلال دفع در کودک شود. حتی آموزش‌های غلط و نامناسب مادر و پدر برای از پوشک گرفتن کودک، در بسیاری از موارد نقطه آغـازگـر یبوست است که کم‌کم دچار سیکل معیوب شده و به سمت مزمن شدن پیش می‌رود.
یبوست کودک چه عوارضی در پی دارد؟
یبوست در اغلب موارد علت‌های ساده‌ای دارد و با آن که به راحتی می‌تواند برطرف شود، گاهی رو به مزمن شدن می‌رود و مـی‌تـوانـد سبب ایجاد عوارضی شود.
یکی از مهم‌ترین عوارض ناشی از یبوست، بزرگ شدن قطر روده‌هاست که سبب احتباس بیشتر مدفوع و کاهش حرکات دفعی روده‌ها می‌شود. حتی گاهی در موارد نادر، سبب سوراخ شدن روده می‌شود.
یـکـی دیـگـر از عـوارض شـایـع یبوست مزمن، بی‌اختیاری دفع مدفوع است که با آلوده شدن لباس زیر می‌تواند سبب جلب توجه والدین شود. از عوارض دیگر یبوست به خصوص در دختر بچه‌ها، عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری است که با درمان یبوست بهبود می‌یابد.
افزایش فاصله دفع، اغلب منجر به بی‌اشتهایی، استفراغ و نفخ زیاد نیز می‌شود که در کودکان با سنین کمتر، بی‌قراری و تحریک‌پذیری و کم‌شدن اشتها را به دنبال دارد.
چه غذاهایی به کودک دچار یبوست بدهیم؟
محققان طب کودکان معتقدند یبوست در شیرمادرخواران نسبت به شیر خشک‌خواران کمتر اتفاق می‌افتد، اگر چه به علت جذب کامل شیر مادر، دفعات دفع در شیر مادرخواران کمتر است. ادامه تغذیه انحصاری شیرخوار با شـیر مادر و مراجعه به پزشک در این مورد ضروری است، زیرا یبوست مزمن در این سنین نیاز به بررسی‌ها و مداخله‌های پزشک دارد.
با گذشتن سن کودک از مرز 6 ماهگی و آغاز تغذیه کمکی، میزان ابتلا به یبوست نیز بیشتر می‌شود. در موارد زیادی عدم تحمل پروتئین شیر گاو می‌تواند سبب بروز یبوست شود که در این موارد نیز لازم است مادران در فاصله زمانی کوتاه، شیر گاو را به میزان زیاد وارد رژیم غذایی کودک خود نکنند و از روزانه حدود چند سی‌سی شروع کنند. مصرف کافی آب و مایعات و سبزیجات پرفیبر و ملین مانند انجیر، آلو، زردآلو و سایر میوه‌ها و سبزی‌های تازه سبب نرم شدن مدفوع می‌شود. علاوه بر آن سبوس موجود در نان‌های سبوس‌دار و غلات نیز یک
منبع : tebyan.net