بعضی والدین گاهی شاکی می‌شوند که کودک‌شان خیلی کم یا خیلی زیاد می‌خوابد. اکثر متخصصان نوزادان و کودکان بر این عقیده‌اند که میزان خواب، اهمیت چندانی ندارد، در عوض آنچه مهم است اینکه هر کودک برحسب نیازهای جسمی به اندازه و با کیفیت بخوابد. خواب خوب تاثیر بسزایی در رشد کودک داشته و نه تنها به برطرف شدن خستگی‌های جسمی و عصبی روزانه او کمک می‌کند بلکه در یادگیری و به خاطر سپاری مسائل در طول روز هم مؤثر است.
نوزادان حین خواب گاهی صداهایی شبیه گریه از خود درمی‌آورند
نوزادان و کودکان وقتی خواب هستند صداهای مختلفی را از خود درمی‌آورند. غُر زدن یا گریه خطر گونه حتی طی خواب کاملا طبیعی است و والدین نباید دخالت کنند و این را پای گرسنگی یا ناراحتی فرزندشان بگذارند. گریه از سرگرسنگی یا ناراحتی کاملا مشخص است و مادر را متوجه خواهد کرد، در غیر این صورت نباید نوزاد را به خاطر صداهایی که درمی‌آورد از خواب بیدار کرد. معمولا کودکان خر و پف نمی‌کنند اما نوعی خرناس به‌خصوص دارند که این نشانه بیماری نیست. خر و پف مثل آنچه در بزرگسالان هست در کودکان شایع نیست اما اگر وجود داشته باشد، نشانه مشکل حلق و بینی است که باید در این رابطه با پزشک مشورت کرد.
نوزادان و کودکان در هر سنی به چه میزان خواب نیاز دارند؟
در هفته اول حیات به‌ویژه چند روز اول، نوزادان به میزان قابل توجهی می‌خوابند و تقریبا می‌توان گفت میزان نیاز آنها به خواب 14 تا 16 ساعت است و 6 تا 7 بار خوابیدن و بیدار شدن را تجربه می‌کنند. هرچه سن بیشتر می‌شود مثلا در هفته چهارم، مقدار خواب ممکن است بسیار متغیر باشد. یعنی ممکن است یک نوزاد بسیار خواب‌آلود بوده و زیاد بخوابد و یک نوزاد کم‌خواب باشد. در این سن بین 9 تا 15 ساعت خواب طبیعی است. به مرور که سن بالاتر می‌رود، ساعت خواب نیز کاهش پیدا می‌کند و کودکان هوشیارتر می‌شوند، البته باز هم نمی‌توان میزان معینی برای خواب تعیین کرد یعنی بر فرض یک کودک 4 ساله به 10 ساعت خواب نیاز دارد. ممکن است کودکی بسیار هوشیار بوده و کم بخوابد و کودک دیگر خواب‌آلوده‌تر باشد. نمی‌توان استانداردی برای ساعات خواب کودک درنظر گرفت. خواب نوزادان بسیار سبک است و فاز خواب سبک که بدن‌شان در آن حرکت زیادی دارد و چشمان‌شان تکان می‌خورد بسیار طولانی‌تر از فاز خواب سنگین است. یک فاز بینابین هم دارند. یعنی نوزادان غالبا یا در خواب سبک هستند یا فازی مابین خواب سبک و سنگین و خواب عمیق بسیار کوتاهی دارند. در ضمن سیکل خواب نوزادان کوتاه‌تر از سیکل خواب افراد بالغ بوده و هر سیکل خواب بین 50 تا 60 دقیقه بیشتر دوام ندارد درحالی‌که سیکل خواب بالغان حدود 5/1 ساعت است. هر چه کودکان بزرگ‌تر می‌شوند مسلما سیکل خواب آنها طولانی‌تر و عمیق‌تر می‌شود.
نشانه‌های خواب آلوده بودن نوزادان
سیگنال‌های خوابیدن یک کودک با کودک دیگر متفاوت است. از جمله نشانه‌های معمولی می‌توان به تمایل نداشتن به بازی یا برقراری ارتباط عاطفی و چهره به چهره، شل شدن و تنبل شدن، مالیدن چشم‌ها و... اشاره کرد. اگر در این زمان والدین اجازه خوابیدن به کودک ندهند، اختلال در خواب به‌وجود می‌آید و تکرار آن سبب بدخوابی می‌شود. نوزادان در حال تکامل روحی و جسمی هستند و خوردن مقدار بسیار زیادی شیر و هضم و جذب آن از کارهای اصلی نوزاد است که انرژی زیادی می‌طلبد. همین شیر خوردن نوزاد را خسته می‌کند و نیاز او را به خوابیدن افزایش می‌دهد. حین خواب تمامی اطلاعاتی که نوزاد کسب کرده دسته‌بندی شده و به او در آموختن زبان و درک محیط اطراف کمک می‌کند. متأسفانه والدین گاهی به نوزادان و کودکان اجازه داشتن وقت کافی برای پردازش آموخته‌ها را نمی‌دهند و با بدخواب کردن آنها در روند تکاملی آنها اختلال ایجاد می‌کنند.
از کجا بفهمیم کودک ما کم‌خواب شده؟
کودکان دچار کم‌خوابی، همیشه خواب‌آلوده‌اند و کمتر هوشیار به‌نظر می‌رسند. خیلی از پزشکان توصیه می‌کنند نوزادان را هر 2 تا 3 ساعت یک‌بار برای خوردن شیر بیدار کنید. اگر نوزادی برحسب فیزیولوژیک بدن به 4 تا 5 ساعت خواب نیاز داشته باشد، بعد از 2 ساعت بیدار کردن او در سیکل خوابش اختلال ایجاد می‌شود. این موضوع، هم بر تغذیه او اثر می‌گذارد و هم روند تکاملی خواب و بیداری او را بر هم می‌زند. این نوزادان معمولا به‌دلیل محرومیت از خواب همیشه خواب آلوده هستند. اگر والدین مزاحم نوزاد نشوند او بعد از گذراندن سیکل کافی خواب، هوشیار خواهد بود. درحالی‌که اگر مدام در خواب او اختلال ایجاد کنند در نهایت مجبور به، به کار گرفتن سیاست‌هایی برای خواباندن او می‌شوند. مثلا مجبور می‌شوند شرایط خاصی برای خواب او مهیا کنند.
توصیه به آن دسته از والدین که فرزندشان بد می‌خوابد
بچه‌ها وقتی خسته هستند، می‌خوابند. فقط والدین باید متوجه باشند وقتی کوچولو خسته است و می‌خواهد بخوابد مزاحم خواب او نشوند. هیچ تدبیر خاصی برای خواباندن کودکان لازم نیست. همین که مزاحم او نشویم کافی است. مشکلی که اکثر والدین دارند این است که وقتی بچه می‌خواهد بخوابد، حالا به دلایل مختلف، با او بازی می‌کنند تا بیدار بماند و این، خواب کودک را به هم می‌ریزد و سبب بدخوابی می‌شود. یکی از توصیه‌های ما به والدین برای اینکه فرزندشان خواب خوبی داشته باشد این است که بعد از تولد نوزاد به‌تدریج او را با سیکل شبانه‌روزی تاریکی و روشنایی آشنا کنند. خود نوزاد طی دوران بارداری و هورمون‌هایی که در بدن مادر ترشح می‌شده این سیکل را رعایت می‌کرده. بعد از تولد اگر همه‌چیز طبیعی باشد، نوزاد با خوابیدن والدین می‌خوابد و با بیداری آنها بیدار می‌شود. متأسفانه در فرهنگ ما ایرانی‌ها آنچه متداول شده اینکه خودمان کاری می‌کنیم که نوزاد مهارت اولیه را از دست بدهد. مثلا توصیه می‌شود اگر فرزندتان در طول روز می‌خوابد، نیازی نیست که همه‌جا را ساکت کنید. این موضوع می‌تواند سبب بدخوابی کودک شود. از سوی دیگر شب که موقع خواب است نباید تلویزیون را با صدای بلند نگاه کرد. این موضوع باز هم سبب بدخوابی کودک می‌شود زیرا در شب، کودک علاوه بر تاریکی به سکوت هم برای خوابیدن نیاز دارد. برای آنکه کودک خواب خوبی داشته باشد و بدخواب نباشد، والدین باید شیوه و سبک زندگی‌شان را تغییر دهند و طبیعی‌تر کنند. گاهی والدین حتی شب‌ها هم چراغ را روشن می‌گذارند تا کودک بخوابد. این عادت اشتباهی است و باعث می‌شود سیکل روز و شب کودک به هم بریزد. تلاش اضافی برای خواباندن کودک لازم نیست. همین که والدین مزاحم کودک نشوند و خیلی به‌خود و کودک سخت نگیرند و به نیازها و فیزیولوژیک او توجه کنند، کافی است.
بهترین حالت برای خواباندن یک نوزاد به کدام سمت است؟
خواباندن به پشت و به شکم می‌تواند احتمال مرگ ناگهانی را افزایش دهد. در چند ماه اول تولد هم نیازی به متکا نیست و اگر نوزاد را در سطح صاف بخوابانند بهتر است. به پشت خواباندن می‌تواند تا حدی سبب صاف شدن پشت جمجمه نوزاد شود که مسئله قابل توجهی نیست زیرا جمجمه کودک با بزرگ شدن تغییر شکل پیدا کرده و عادی می‌شود. در مورد نوزادانی که مبتلا به ریفلاکس هستند توصیه می‌شود نیمه نشسته یا به پشت بخوابند مگر اینکه در موارد خاصی پزشک تصمیم بگیرد نوزاد را باید به شکم خواباند.
گردآوری توسط بخش بیماری های کودک سایت آکاایران