بوی علف تازه را دوست دارید؟ هوا که بهاری می‌شود دوست دارید دست کودک‌تان را بگیرید و در پارک قدم بزنید؟ کلا بوی بهار را دوست دارید اما با نخستین نفس عمیق در هوای بهاری عطسه‌تان شروع می‌شود؟ آب بینی‌تان راه می‌افتد و تازه باید خارش چشم و بهانه‌گیری کودک‌تان راکه او هم دچار همین علائم شده هم تحمل کنید؟ جای تعجب نیست. حساسیت بهاره بیماری بسیار شایعی است؛ آنقدر که دیگر مردم آن را بیماری نمی‌دانند و مثل آمدن پرستوها، آبریزش بینی هم برای‌شان نشانه آمدن بهار است. آلرژی بهاره و تب یونجه شایع‌ترین مشکلات کودکان و نوزادان در فصل بهار است. شایع‌ترین علائم این مشکلات هم کیپ شدن بینی، افزایش ترشحات آن، عطسه، خارش مخاطات چشم، بینی و دهان، گلو درد و سرفه‌های خشک برای خارش گلو است. این علائم ممکن است در شب و هنگام صبح بیشتر باشند. علت اصلی این آلرژی فصلی همان گرده‌ها و بقیه مواد حساسیت‌زایی هستند که در این زمان از سال به وفور در محیط یافت می‌شوند.
از اواخر اسفند و اوایل بهار، بسته به منطقه جغرافیایی و نوع پوشش گیاهی، اغلب گیاهان و به‌خصوص درختان شروع به گرده‌ریزی می‌کنند. در تهران به‌عنوان مثال گرده‌ریزی شدید درختان چنار خیابان ولیعصر از اواسط فروردین شروع شد. گرده گل‌ها و گرده‌های ریز درختان که توسط باد و برای تولیدمثل آنها جابه‌جا می‌شوند در بعضی ساعات روز تمام فضا را پر می‌کنند. این مسئله اصلی‌ترین علت حساسیت فصلی است. بیماری‌ای که به خاطر واکنش سیستم ایمنی بدن انسانی به این اجسام خارجی به‌وجود می‌آید. ورود یک گرده بسیار ریز و غیرقابل دید یک درخت به مخاط بینی، ابتدا باعث تحریک مختصر در سیستم ایمنی می‌شود. با ورود بیشتر این گرده‌ها، سیستم ایمنی و سلول‌های آن شروع به ساختن آنتی‌بادی علیه این گرده‌ها می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها به ریه، چشم و بینی منتقل می‌شوند و سلول‌هایی به نام ماست‌سل را فعال می‌کنند. در واقع این آنتی‌بادی‌ها، پیامی از طرف سیستم ایمنی برای ماست‌سل‌هاست که درصورت مواجهه مجدد با گرده‌ها به آنها واکنش نشان دهند. با ورود مجدد این گرده‌ها به بدن، این بار بدن که کاملا خود را برای این مواجهه آماده کرده است یک واکنش تمام عیار نشان می‌دهد. تمام ماست‌سل‌ها در بینی، چشم و ریه شروع به ترشح یک ماده شیمیایی به نام هیستامین می‌کنند که باعث تحریک و التهاب این اعضا می‌شود. تحریک و التهاب مخاط این اعضا، همان چیزی است که ما آن را به‌عنوان علائم آزاردهنده حساسیت فصلی می‌شناسیم. گرده گیاهان و علف‌های تازه، در کنار گرده درختانی مثل چنار، بلوط، نارون، افرا و زیتون، شناخته شده‌ترین عامل این حساسیت‌ها هستند.
نخستین جایی که گرده‌ها تحریک می‌کنند مخاط بینی و بعد مخاط چشم است. به همین دلیل نخستین علامت حساسیت، خارش بینی، چشم، سقف دهان و ته حلق است. این خارش ممکن است ناگهانی یا تدریجی باشد اما به‌تدریج علائم دیگری مانند اشک‌ریزی و آبریزش بینی هم به آن اضافه می‌شود. خارش ته حلق ممکن است آنقدر شدید باشد که خود را به‌صورت خارش گوش هم نشان بدهد. بعد از اشک‌ریزی شدید، پلک‌ها متورم و قرمز می‌شوند. در اثر آبریزش بینی هم پره‌های بینی متورم، ملتهب و قرمز می‌شوند و به خاطر مالیدن زیاد ممکن است قسمت‌های بیرونی‌شان دچار خشکی و پوسته‌ریزی شود. سردرد، سرفه، عطسه، خس‌خس سینه، تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی، افسردگی، کاهش اشتها و گاهی اوقات حتی بی‌خوابی هم می‌توانند از علائم دیگر بیماری باشند. اما به‌طور کلی اغلب بیماران خارش، آبریزش و عطسه را به‌عنوان علائم اصلی ذکر می‌کنند.
به غیراز علائم شایع حساسیت که گفته شد و در اغلب بزرگسالان هم دیده می‌شود، در کودکان یک علامت دیگر وجود دارد که به «سلام آلرژی» معروف است. این حالت که با خاراندن بینی با کف دست و به سمت بالا است، نشان‌دهنده حساسیت و خارش مخاطات ناشی از آن است. در اثر این حرکت ممکن است ترک‌هایی در پوست پایین بینی و گوشه لب‌ها هم ایجاد شود. احتقان ناشی از آلرژی در بینی و درصورت همچنین باعث پرخون شدن عروق اطراف چشم می‌شود که در اثر آن دور چشم حلقه‌های تیره رنگی به‌وجود می‌آیند و زیر چشم همیشه کبود به‌نظر می‌رسد.
آلرژی بهاره یک بیماری ارثی است و زمینه ژنتیک دارد. به همین دلیل مادرانی که سابقه آلرژی دارند باید بیشتر مراقب فرزندان خود باشند. از طرفی کودکانی که مبتلا به بیماری‌هایی مانند آسم و اگزما هستند هم بیشتر احتمال ابتلا به آلرژی فصلی را دارند. این رابطه بین بیماری‌ها حالت معکوس هم دارد، یعنی در کودکانی که آلرژی دارند احتمال اینکه بعدها دچار آسم شوند بیشتر است. به غیر از زمینه ژنتیک باید عوامل محیطی را هم در ابتلا به آلرژی مؤثر دانست. بررسی‌ها نشان داده‌اند کودکانی که در معرض دود سیگار یا آلودگی هوا هستند یا در منزل حیوان خانگی مانند گربه یا پرنده دارند بیشتر ممکن است دچار آلرژی شوند چون هرکدام از موارد ذکر شده، خود از اصلی‌ترین منابع مواد آلرژی‌زا هستند. خود آلرژی و علائم آن به تنهایی آزاردهنده نیستند بلکه نگرانی که وجود دارد این است که این بیماری می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات بعدی برای کودکان باشد؛ عفونت‌های سینوس در اثر احتقان همیشگی بینی و سینوس‌ها و گرفته بودن مسیر هوایی، عفونت گوش و همچنین اختلال تمرکز در مدرسه به‌علت داروهای ضدحساسیت یا خود علائم بیماری و در آخر، بدتر شدن علائم آسم و اگزما همه از عوارض آزارنده آلرژی فصلی هستند.
بهترین روش درمان این بیماری جلوگیری از مواجهه کودک با عوامل آلرژی زاست. در زمان آلرژی فصلی پنجره‌های خانه را بسته نگه دارید. از بازی کردن کودک در هوای آزاد به‌خصوص زمانی که باد می‌آید یا هنگام گرده‌ریزی درختان در صبح جلوگیری کنید. برای تهویه خانه فیلتر‌های ضدحساسیت تهیه کنید و به هیچ وجه کودک را در معرض دود سیگار یا مواد حساسیت‌زای مشابه، مانند شمع‌های معطر یا شومینه‌های هیزمی قرار ندهید. داروهای مختلفی برای درمان این بیماری توصیه می‌شوند اما اصلی‌ترین آنها همان ضد‌احتقان‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و استروئید‌ها هستند. در اغلب کشورها برای تهیه بسیاری از داروهای ضدحساسیت، نیازی به نسخه پزشک نیست. برای اکثر حساسیت‌های فصلی، خط اول درمان، استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها است. آنتی‌هیستامین‌دکونژستان، لوراتارین و سودوافدرین از انواع این دارو هستند.
اگر علائم آلرژی در کودک‌تان خفیف است میتوانید از داروهای بدون نیاز به نسخه استفاده کنید. از ضد‌احتقان‌های موضعی مانند سودوافدرین بیش از 3 تا 5بار در روز استفاده نکنید و در مصرف داروهای آنتی‌هیستامینی هم بهتر است افراط نکنید، چون علاوه بر خواب آلودگی و گیجی که از عوارض شایع آنها هستند، زیاد مصرف کردن آنها اثر معکوس هم می‌گذارد و ممکن است پس از مدتی دیگر بی‌اثر شوند. شست‌وشوی مرتب بینی با سرم شست‌وشو هم به تمیز شدن سینوس‌ها و خارج شدن مواد حساسیت‌زا از بینی کمک می‌کند و یکی از بهترین روش‌های کمکی در درمان این بیماری است. مصرف استروئید‌ها یا همان کورتون‌ها باید کاملا تحت نظر پزشک باشد چون ممکن است باعث سرکوب رشد کودک شود و عوارض ناخواسته‌ای را به‌دنبال داشته باشد.
درصورت پاسخ نگرفتن از آنتی‌هیستامین‌ها باید به سراغ کورتون‌ها رفت. داروهای کورتیکو استروئید اغلب با نسخه پزشک تهیه می‌شوند. استفاده از کورتون خوراکی یا تزریقی، به‌خصوص تزریق آمپول طولانی‌اثر کورتون می‌تواند تا حد زیادی علائم را تخفیف دهد. باز هم باید به‌خاطر داشت مصرف زیاده از حد کورتون عوارض شدیدتری از یک حساسیت فصلی ساده دارد. برای کسانی که علائم شدید آلرژی آزارشان می‌دهد، پزشکان، آلرژن ایمونوتراپی یا حساسیت‌زدایی را توصیه می‌کنند. استفاده از تزریق‌های مکرر و منظم آمپول‌های خاص باعث حساسیت‌زدایی سیستم ایمنی به گرده‌ها، غبارها و مواد آلرژن مختلف می‌شود. البته این درمان بعد از پایان فصل گرده‌ریزی انجام می‌شود و تاثیر آن برای فصل بعد خواهد بود. تا آن زمان بیمار باید از همان درمان‌های رایج استفاده کند. قطره‌های چشمی برای رفع قرمزی چشم و اسپری‌ها و قطره‌های بینی آنتی‌هیستامین یا کورتونی برای رفع التهاب مسیر تنفسی هم از داروهایی است که در زمان حساسیت فصلی مصرف می‌شود. درمان‌های پیشگیرانه هم تاثیر کمی در درمان حساسیت‌ها دارند. واکسن‌های ضد‌آلرژی که یک‌بار قبل از شروع فصل تزریق می‌شوند، فقط تا 30 درصد می‌تواند موثر باشد. این واکسن‌ها مقدار کمی آلرژن دارند که سعی می‌کند تا حدودی همان اثر درمان طولانی‌مدت آلرژن ایمونوتراپی را انجام دهد.
برای پیشگیری و کنترل بهتر بیماری در فرزندتان نکات زیر را به خاطر داشته باشید:
منبع : مجله شهرزاد
گرده‌ای مزاحم
از اواخر اسفند و اوایل بهار، بسته به منطقه جغرافیایی و نوع پوشش گیاهی، اغلب گیاهان و به‌خصوص درختان شروع به گرده‌ریزی می‌کنند. در تهران به‌عنوان مثال گرده‌ریزی شدید درختان چنار خیابان ولیعصر از اواسط فروردین شروع شد. گرده گل‌ها و گرده‌های ریز درختان که توسط باد و برای تولیدمثل آنها جابه‌جا می‌شوند در بعضی ساعات روز تمام فضا را پر می‌کنند. این مسئله اصلی‌ترین علت حساسیت فصلی است. بیماری‌ای که به خاطر واکنش سیستم ایمنی بدن انسانی به این اجسام خارجی به‌وجود می‌آید. ورود یک گرده بسیار ریز و غیرقابل دید یک درخت به مخاط بینی، ابتدا باعث تحریک مختصر در سیستم ایمنی می‌شود. با ورود بیشتر این گرده‌ها، سیستم ایمنی و سلول‌های آن شروع به ساختن آنتی‌بادی علیه این گرده‌ها می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها به ریه، چشم و بینی منتقل می‌شوند و سلول‌هایی به نام ماست‌سل را فعال می‌کنند. در واقع این آنتی‌بادی‌ها، پیامی از طرف سیستم ایمنی برای ماست‌سل‌هاست که درصورت مواجهه مجدد با گرده‌ها به آنها واکنش نشان دهند. با ورود مجدد این گرده‌ها به بدن، این بار بدن که کاملا خود را برای این مواجهه آماده کرده است یک واکنش تمام عیار نشان می‌دهد. تمام ماست‌سل‌ها در بینی، چشم و ریه شروع به ترشح یک ماده شیمیایی به نام هیستامین می‌کنند که باعث تحریک و التهاب این اعضا می‌شود. تحریک و التهاب مخاط این اعضا، همان چیزی است که ما آن را به‌عنوان علائم آزاردهنده حساسیت فصلی می‌شناسیم. گرده گیاهان و علف‌های تازه، در کنار گرده درختانی مثل چنار، بلوط، نارون، افرا و زیتون، شناخته شده‌ترین عامل این حساسیت‌ها هستند.
اثرات این ترکیب
نخستین جایی که گرده‌ها تحریک می‌کنند مخاط بینی و بعد مخاط چشم است. به همین دلیل نخستین علامت حساسیت، خارش بینی، چشم، سقف دهان و ته حلق است. این خارش ممکن است ناگهانی یا تدریجی باشد اما به‌تدریج علائم دیگری مانند اشک‌ریزی و آبریزش بینی هم به آن اضافه می‌شود. خارش ته حلق ممکن است آنقدر شدید باشد که خود را به‌صورت خارش گوش هم نشان بدهد. بعد از اشک‌ریزی شدید، پلک‌ها متورم و قرمز می‌شوند. در اثر آبریزش بینی هم پره‌های بینی متورم، ملتهب و قرمز می‌شوند و به خاطر مالیدن زیاد ممکن است قسمت‌های بیرونی‌شان دچار خشکی و پوسته‌ریزی شود. سردرد، سرفه، عطسه، خس‌خس سینه، تحریک‌پذیری، خواب‌آلودگی، افسردگی، کاهش اشتها و گاهی اوقات حتی بی‌خوابی هم می‌توانند از علائم دیگر بیماری باشند. اما به‌طور کلی اغلب بیماران خارش، آبریزش و عطسه را به‌عنوان علائم اصلی ذکر می‌کنند.
به غیراز علائم شایع حساسیت که گفته شد و در اغلب بزرگسالان هم دیده می‌شود، در کودکان یک علامت دیگر وجود دارد که به «سلام آلرژی» معروف است. این حالت که با خاراندن بینی با کف دست و به سمت بالا است، نشان‌دهنده حساسیت و خارش مخاطات ناشی از آن است. در اثر این حرکت ممکن است ترک‌هایی در پوست پایین بینی و گوشه لب‌ها هم ایجاد شود. احتقان ناشی از آلرژی در بینی و درصورت همچنین باعث پرخون شدن عروق اطراف چشم می‌شود که در اثر آن دور چشم حلقه‌های تیره رنگی به‌وجود می‌آیند و زیر چشم همیشه کبود به‌نظر می‌رسد.
مادران آلرژیک، کودکان آلرژیک
آلرژی بهاره یک بیماری ارثی است و زمینه ژنتیک دارد. به همین دلیل مادرانی که سابقه آلرژی دارند باید بیشتر مراقب فرزندان خود باشند. از طرفی کودکانی که مبتلا به بیماری‌هایی مانند آسم و اگزما هستند هم بیشتر احتمال ابتلا به آلرژی فصلی را دارند. این رابطه بین بیماری‌ها حالت معکوس هم دارد، یعنی در کودکانی که آلرژی دارند احتمال اینکه بعدها دچار آسم شوند بیشتر است. به غیر از زمینه ژنتیک باید عوامل محیطی را هم در ابتلا به آلرژی مؤثر دانست. بررسی‌ها نشان داده‌اند کودکانی که در معرض دود سیگار یا آلودگی هوا هستند یا در منزل حیوان خانگی مانند گربه یا پرنده دارند بیشتر ممکن است دچار آلرژی شوند چون هرکدام از موارد ذکر شده، خود از اصلی‌ترین منابع مواد آلرژی‌زا هستند. خود آلرژی و علائم آن به تنهایی آزاردهنده نیستند بلکه نگرانی که وجود دارد این است که این بیماری می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات بعدی برای کودکان باشد؛ عفونت‌های سینوس در اثر احتقان همیشگی بینی و سینوس‌ها و گرفته بودن مسیر هوایی، عفونت گوش و همچنین اختلال تمرکز در مدرسه به‌علت داروهای ضدحساسیت یا خود علائم بیماری و در آخر، بدتر شدن علائم آسم و اگزما همه از عوارض آزارنده آلرژی فصلی هستند.
چطور درمانش کنید؟
بهترین روش درمان این بیماری جلوگیری از مواجهه کودک با عوامل آلرژی زاست. در زمان آلرژی فصلی پنجره‌های خانه را بسته نگه دارید. از بازی کردن کودک در هوای آزاد به‌خصوص زمانی که باد می‌آید یا هنگام گرده‌ریزی درختان در صبح جلوگیری کنید. برای تهویه خانه فیلتر‌های ضدحساسیت تهیه کنید و به هیچ وجه کودک را در معرض دود سیگار یا مواد حساسیت‌زای مشابه، مانند شمع‌های معطر یا شومینه‌های هیزمی قرار ندهید. داروهای مختلفی برای درمان این بیماری توصیه می‌شوند اما اصلی‌ترین آنها همان ضد‌احتقان‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و استروئید‌ها هستند. در اغلب کشورها برای تهیه بسیاری از داروهای ضدحساسیت، نیازی به نسخه پزشک نیست. برای اکثر حساسیت‌های فصلی، خط اول درمان، استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها است. آنتی‌هیستامین‌دکونژستان، لوراتارین و سودوافدرین از انواع این دارو هستند.
اگر آلرژی زیاد نیست
اگر علائم آلرژی در کودک‌تان خفیف است میتوانید از داروهای بدون نیاز به نسخه استفاده کنید. از ضد‌احتقان‌های موضعی مانند سودوافدرین بیش از 3 تا 5بار در روز استفاده نکنید و در مصرف داروهای آنتی‌هیستامینی هم بهتر است افراط نکنید، چون علاوه بر خواب آلودگی و گیجی که از عوارض شایع آنها هستند، زیاد مصرف کردن آنها اثر معکوس هم می‌گذارد و ممکن است پس از مدتی دیگر بی‌اثر شوند. شست‌وشوی مرتب بینی با سرم شست‌وشو هم به تمیز شدن سینوس‌ها و خارج شدن مواد حساسیت‌زا از بینی کمک می‌کند و یکی از بهترین روش‌های کمکی در درمان این بیماری است. مصرف استروئید‌ها یا همان کورتون‌ها باید کاملا تحت نظر پزشک باشد چون ممکن است باعث سرکوب رشد کودک شود و عوارض ناخواسته‌ای را به‌دنبال داشته باشد.
مراقب عوارض داروها باشید
درصورت پاسخ نگرفتن از آنتی‌هیستامین‌ها باید به سراغ کورتون‌ها رفت. داروهای کورتیکو استروئید اغلب با نسخه پزشک تهیه می‌شوند. استفاده از کورتون خوراکی یا تزریقی، به‌خصوص تزریق آمپول طولانی‌اثر کورتون می‌تواند تا حد زیادی علائم را تخفیف دهد. باز هم باید به‌خاطر داشت مصرف زیاده از حد کورتون عوارض شدیدتری از یک حساسیت فصلی ساده دارد. برای کسانی که علائم شدید آلرژی آزارشان می‌دهد، پزشکان، آلرژن ایمونوتراپی یا حساسیت‌زدایی را توصیه می‌کنند. استفاده از تزریق‌های مکرر و منظم آمپول‌های خاص باعث حساسیت‌زدایی سیستم ایمنی به گرده‌ها، غبارها و مواد آلرژن مختلف می‌شود. البته این درمان بعد از پایان فصل گرده‌ریزی انجام می‌شود و تاثیر آن برای فصل بعد خواهد بود. تا آن زمان بیمار باید از همان درمان‌های رایج استفاده کند. قطره‌های چشمی برای رفع قرمزی چشم و اسپری‌ها و قطره‌های بینی آنتی‌هیستامین یا کورتونی برای رفع التهاب مسیر تنفسی هم از داروهایی است که در زمان حساسیت فصلی مصرف می‌شود. درمان‌های پیشگیرانه هم تاثیر کمی در درمان حساسیت‌ها دارند. واکسن‌های ضد‌آلرژی که یک‌بار قبل از شروع فصل تزریق می‌شوند، فقط تا 30 درصد می‌تواند موثر باشد. این واکسن‌ها مقدار کمی آلرژن دارند که سعی می‌کند تا حدودی همان اثر درمان طولانی‌مدت آلرژن ایمونوتراپی را انجام دهد.
نکات مهم
برای پیشگیری و کنترل بهتر بیماری در فرزندتان نکات زیر را به خاطر داشته باشید:
- در زمان گرده‌ریزی درختان در داخل خانه بمانید. بیشترین مقدار گرده‌ریزی حوالی ساعت 5 تا 10 صبح انجام می‌شود. در فصل بهار ورزش صبحگاهی را کمی دیرتر انجام دهید.
- با اینکه هوا هنوز سرد است اما میتوانید برای تمیز کردن هوای خانه از تهویه کولر استفاده کنید اما قبل از این کار فیلتر کولر را چک کنید.
- هنگام بیرون رفتن از خانه، سعی کنید ماسک بزنید یا فقط درون وسایل نقلیه با شیشه‌های بسته حرکت کنید.
- در مواقعی که در خانه نیستید، پنجره‌ها را ببندید. یک توفان بهاری می‌تواند دریایی از گرده را وارد فضای اتاق کند. گرده‌هایی که اصلا دیده نمی‌شوند.
- سعی کنید در فصل بهار فرش‌های‌تان را بتکانید یا اصلا آنها را به کناری بگذارید. پرز فرش‌ها تا مدت‌ها گرد گیاهان را در خود نگه می‌دارند.
- زودتر از مواقع معمول ملحفه‌ها و روبالشی‌ها را عوض کنید.
- به هیچ وجه لباس‌های‌تان را در هوای آزاد خشک نکنید، چون پر از گرده گیاهان خواهند شد.
- روزهایی که هوا خشک است و باد می‌وزد از خانه خارج نشوید. سعی کنید روزهای بارانی و نمناک را برای این کار انتخاب کنید.
- سعی کنید از محیط‌هایی که چمن اصلاح شده دارد دوری کنید. چمن پارک‌ها بیشتر در اول صبح یا اواخر شب اصلاح می‌شوند و فضا را پر از گرده‌های ریز علف می‌کنند.
- گلدان‌ها و گیاهانی را که به آنها حساسیت دارید وارد آپارتمان یا پاگرد پله‌ها نکنید.
- حیوانات خانگی می‌توانند یک عامل بسیار مهم در به‌وجود آمدن حساسیت فصلی یا دائم باشند.
- گرد و غبار در رختخواب‌ها هم می‌تواند باعث به‌وجود آمدن آلرژی شود. رختخواب‌ها را در خشکشویی بشویید.
منبع : مجله شهرزاد
گردآوری توسط بخش بیماری های کودک سایت آکاایران