مشکل شایع کودکان را بشناسید و از آن جلوگیری کنید
بهار، فصل گشت و گذار خانواده‌ها در طبیعت، مسافرت و پیک‌نیک در فضای آزاد است. فصلی که بیشتر والدین دوست دارند فرزندشان را برای بازی و جنب و جوش به محیط باز ببرند اما در این میان، بعضی خانواده‌ها هستند که کمی با این موضوع مشکل دارند. چون آلرژی فصلی فرزندشان به آنها اجازه نمی‌دهد پا به پای بقیه از مناظر زیبای بهاری لذت ببرند و در باغ‌های پر از گل و گیاه گردش و تفریح کنند. شاید شما هم بچه‌هایی که موقع بهار به شدت دچار آبریزش بینی و چشم می‌شوند را دیده باشید. این بچه‌ها گاهی به شدت بینی‌شان را می‌خارانند و گاهی چند دقیقه پشت سر هم عطسه می‌کنند. اغلب والدین، کم و بیش می‌دانند این علایم را باید به چه چیز نسبت بدهند: به آلرژی! اما آیا آلرژی فقط در فصل بهار عود می‌کند؟ چه چیزی باعث می‌شود تا سر و کله چنین علایمی در بهار پیدا شود؟ آیا می‌شود آلرژی را برای همیشه درمان کرد؟ برای اینکه کوچولوی ما خیلی اذیت نشود چه کارهایی باید بکنیم؟پاسخ این پرسش‌ها و سؤالات دیگر را از زبان مهمان افتخاری این شماره از مجله، دکتر دلارا بابایی، متخصص کودکان و فلوی فوق تخصصی آلرژی و ایمونولوژی بالینی بشنوید.
تقدیم‌به همه پدر و مادرها
سال نو مبارک. یک‌سال دیگر و یک بهار دیگر. برای خیلی از شما این نخستین بهاری است که مادر یا پدر هستید و برای خیلی‌های دیگر چندمین بهار. شاید هم از آن دسته پدر و مادرها باشید که بهار، عطسه و سرفه و اشک فرزندشان را تداعی می‌کند. در این صورت گفت‌وگوی ویژه این شماره، نسخه مخصوص شماست. نسخه مخصوص پدر و مادرهایی که فرزندشان آلرژی فصلی دارد. توصیه می‌کنم حتما خواندن آن را از دست ندهید.اما فقط آلرژی بهاری نیست که بعضی پدر و مادرها نمی‌دانند باید با آن چه‌کار کنند. خیلی از اتفاقات ساده روزمره و عادت‌های بچه‌ها که برای آنها عادی شده، می‌توانند برای پدر و مادرها منشا استرس و اضطراب باشد: بچه من گاز می‌گیرد، دکتر می‌گوید طبیعی است. دختر من، انگشت شستش را می‌مکد، دکتر می‌گوید طبیعی است. پسرم با اینکه 4 سالش شده هنوز پستانک می‌مکد و... درست است که این رفتارهای بچه‌ها طبیعی هستند، ولی به شرطی که شما هم به عنوان والدین بدانید چه عکس‌العملی در برابر این رفتارها طبیعی است. همین رفتارهای طبیعی خیلی اوقات مایه شرمندگی ما، به‌خصوص مقابل دوستان و فامیل می‌شوند. دلیلش هم واضح است: ما توقع داریم فرزندمان بهترین بچه دنیا باشد. مودب، موقر، متین و آرام.! به همین دلیل هم وقتی گل‌پسرمان بچه اقوام را که برای عیددیدنی به خانه‌مان آمده‌اند، گاز می‌گیرد، خیلی نگران می‌شویم. اما چقدر باید نگران باشیم، چقدر باید این نگرانی را مهار کنیم و آیا اصلا لازم است با این رفتارها بجنگیم؟ آیا باید بچه‌ها را به خاطر این عادت‌ها تنبیه کرد؟ مسلما نه! پس راه درست برخورد با آنها چیست؟با خواندن صفحات سلامت کودک این شماره از سیب سبز به جواب خیلی از سؤالات‌تان می‌رسید. ما همچنان از پیشنهادها و نظرات شما استقبال می‌کنیم.
چرا آلرژی؟
عوامل متعددی در بروز آلرژی در یک کودک نقش دارند؛ یکی از این عوامل ژنتیک است. به این معنا که فرزندان، والدینی که خودشان آلرژی دارند، بیشتر از کودکان دیگر به آلرژی مبتلا می‌شوند اما محیط زندگی و تغذیه کودک هم در بروز آلرژی مؤثرند. در حقیقت، هم ژنتیک‌و هم محیط زندگی بر این موضوع تاثیر می‌گذارند. دانش امروز می‌گوید، سیستم ایمنی کودک از همان دوران جنینی و در رحم مادر، تحت‌تاثیر استرس‌ها، غذاها و محیط زندگی مادر قرار می‌گیرد و ممکن است از همان دوران این عوامل باعث شوند تا کودک به سمت ابتلا به آلرژی پیش برود.
علایم حساسیت فصلی
آلرژی‌هایی که به شکل فصلی مطرح می‌شوند، می‌توانند در فصل بهار شروع بشوند یا در تابستان یا پاییز نمود پیدا کنند. آلرژی می‌تواند حتی در تمام سال وجود داشته باشد و در یک فصل خاص تشدید شود. به هر حال، علایم آلرژی‌های فصلی معمولا به صورت گرفتگی بینی، آبریزش بینی، حملات عطسه، خارش بینی، اشک زیرش و التهاب چشم دیده می‌شود. علایم آلرژی فصلی معمولا از 5 یا 6 سالگی شروع می‌شود، هر چند ممکن است قبل از 5 سالگی هم این علایم دیده شوند.
این علایم تا نوجوانی باقی می‌ماند حتی بعد از بلوغ ممکن است تشدید بشود.
تفاوت آلرژی با آسم
آلرژی یا حساسیت، یک اصطلاح کلی است که می‌تواند آلرژی‌های تنفسی تا پوستی و حتی گوارشی و حساسیت غذایی را در بر بگیرد. ولی درمورد آسم باید گفت انواع مختلفی از آسم وجود دارد. برخی از انواع بیماری آسم، آلرژیک هستند و برخی دیگر غیرآلرژیک.
در کودکانی که آلرژی دارند، ممکن است تا رسیدن به بزرگسالی علایم تخفیف پیدا یا فرم بیماری تغییر کند و تبدیل به آسم بشود. اما جدیدترین نظریات علمی آن است که راه‌های عبور هوا از دستگاه تنفسی ما همه با هم مرتبط هستند، در حقیقت یک راه به حساب می‌آیند، بنابراین بیماری آنها هم یکی است. به همین دلیل کودکی که دچار علایم آلرژی بینی است، احتمال دارد علایم ریوی هم داشته باشد و برعکس، کودکی که آسم دارد، ممکن است علایم بینی هم از خود نشان بدهد.
خلاصی از شر عطسه‌ها
بیمارانی که تمام طول سال مشکل آلرژی دارند و آلرژی آنها با مواد آلرژی‌زای داخل منزل تشدید می‌شود، می‌توانند با کنترل محیط منزل تا حدودی علایم بیماری‌شان را کاهش دهند اما بیمارانی که آلرژی‌شان به دلیل عوامل بیرون از منزل تشدید می‌شود، مثل کودکان مبتلا به آلرژی‌های فصلی، ناچارند از مواجه شدن با این مواد یعنی گرده گیاهان، خودداری کنند که راه ساده‌ای نیست. راه موثرتر برای کنترل آلرژی ناشی ازعوامل خارج از منزل ایمونوتراپی یا واکسن آلرژی است.
نکته - باید بدانید برعکس آنچه اغلب مردم فکر می‌کنند، عامل تشدید حساسیت‌های فصلی، گرده گل‌ها نیست! بلکه گرده درختان یا علف‌هاست
راه های کنترل آلرژی در کودکان
چون تغییر رطوبت هوا و شدت باد بر میزان گرده‌های موجود در محیط اثر می‌گذارد، در کشورهای پیشرفته سامانه شمارشگر گرده گیاهان وجود دارد. درست مانند سازمان هواشناسی و شرکت کنترل کیفیت هوا که در ایران میزان آلاینده‌های هوا را در هر روز اعلام می‌کنند، سامانه شمارشگر گرده‌های آلرژی‌زا هم اعلام می‌کند چه گرده‌هایی هر روز در چه سطحی قرار دارند. بنابر این اگر والدین بدانند کودک‌شان به چه نوع گرده‌ای حساسیت دارد، از بیرون بردن کودک در آن زمان خودداری می‌کنند.برای کودکان ایرانی توصیه ما به والدین این است اگر می‌دانند حساسیت فرزندشان در فصل بهار تشدید می‌شود، سعی کنند در این فصل کودک را کمتر به محیط‌های باز و آزاد ببرند، در زمان‌های اوج گرده‌افشانی درختان یعنی اول صبح و عصر، پنجره‌های منزل را بسته نگه دارند، اگرکودک را به محیط پر از درخت و گیاه می‌برند، از دستکش نخی، عینک و ماسک برای او استفاده کنند. البته چون ماسک‌ها بیشتر از 2 ساعت مؤثر نیستند، باید هر 2 ساعت یک بار تعویض شوند. در حین گردش و مسافرت با ماشین هم بهتر است پنجره‌های ماشین را بسته نگاه دارند.
این هشدار مهم را جدی بگیرید
نکته بسیار مهم در مورد تست پوستی و ایمونوتراپی آن است که این کارها حتما باید زیر نظر پزشک فوق تخصص آلرژی صورت بگیرد زیرا این فرآیندها بسیار حساس هستند و عوارض جانبی دارند. از طرف دیگر، برای هر بیمار توصیه نمی‌شوند و انجام ایمونوتراپی و تجویز واکسن آلرژی برای بعضی از بیماران حتی ممنوع است.نکته دیگر در مورد ایمونوتراپی آن است که این روند بسیار آهسته و طولانی است و برطرف شدن کامل آلرژی کودک نسبت به یک آلرژن چند سال طول می‌کشد. در طول درمان هم پزشک آلرژیست چند بار بیمار را مورد بررسی و معاینه قرار می‌دهد تا تصمیم بگیرد می‌توان درمان را ادامه داد یا باید آن را قطع کرد. بنابراین ممکن است حتی در نیمه راه درمان، پزشک آلرژیست به این نتیجه برسد که درمان با واکسن آلرژی را برای یک بیمار خاص نمی‌توان ادامه داد.
داستان بهار و گرده‌ها
باید بدانید برعکس آنچه اغلب مردم فکر می‌کنند، عامل تشدید حساسیت‌های فصلی، گرده گل‌ها نیست! بلکه گرده درختان یا علف‌هاست. گرده گل‌ها، درشت‌تر از گرده درختان است و معمولا توسط حشرات منتقل می‌شود که ایجاد آلرژی نمی‌کند. در حالی‌که گرده درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز توسط باد منتقل می‌شود و عامل اصلی تشدید حساسیت در فصل‌های خاص است. علت اینکه مردم بیشتر بهار را با آلرژی تداعی می‌کنند آن است که بهار در مناطق معتدل، فصل شروع گرده‌افشانی درختان است. از طرفی چون در زمستان بارندگی بیشتر است، گرده درختان ته‌نشین می‌شود و خیلی، بیماران را اذیت نمی‌کند. بیماران در زمستان در فاز سکون و آرامش به سر می‌برند. گیاهان در فصول مختلفی از سال گرده‌افشانی می‌کنند و معمولا درختان در بهار گرده‌افشانی می‌کنند. چمن‌ها اواخر بهار و تابستان و علف‌ها از اواخر تابستان تا اوایل پاییز گرده‌افشانی می‌کنند. البته این شکل گرده‌افشانی مربوط به مناطق معتدل مانند تهران است که ساکنان آن، 4 فصل سال را تجربه می‌کنند. در مناطق دیگر کشور بر اساس آب و هوا، زمان گرده‌افشانی گیاهان هم فرق می‌کند، مثلا ممکن است در شمال کشور یک گیاه در تمام سال گرده‌افشانی داشته باشد. به همین دلیل کودکی که به این گیاه حساسیت دارد در تمام طول سال علایم آلرژی را از خود نشان خواهد داد.
چاره کار چیست؟
وقتی به علایم فرزندتان توجه کرده و به آلرژی مشکوک شدید، اولین قدم در درمان آن است که کودک را نزد پزشک فوق تخصص آلرژی ببرید. پزشک بسته به اینکه شدت بیماری چقدر است، درمان مقطعی را برای کودک شروع می‌کند. اگر کودک علایم شدید داشته باشد یعنی بیشتر روزهای سال علامت داشته باشد، کیفیت زندگی او را تحت تاثیر قرار داده باشد یا کودک در خواب، رفتن به مدرسه و انجام فعالیت‌هایش دچار مشکل شده باشد، باید تحت درمان شدید قرار بگیرد ولی اگر علایم خفیف‌تر باشد و در زندگی روزمره کودک مشکلی ایجاد نکند، درمان با درجات خفیف‌تر هم می‌تواند کارساز باشد.درمان آلرژی انواع گوناگون دارد و بسته به شرایط بیمار، سن او و شدت علایمش درمان‌های مختلفی وجود دارد. حتی بسته به اینکه کدام علامت بیمار غالب است، درمان‌ها فرق می‌کند. مثلا در بعضی کودکان علامت غالب آلرژی، گرفتگی بینی است. در چنین کودکی اغلب اوقات بینی کاملا کیپ است، کودک هیچ بو یا طعمی از غذا حس نمی‌کند، شب‌ها با دهان باز می‌خوابد یا حتی خرو پف می‌کند. اصل اول درمان برای همه بیماران جلوگیری از مواجهه با آلرژن (ماده آلرژی‌زا) است. قدم‌های بعدی داروها هستند که از یک آنتی‌هسیتامین ساده تا کورتن استنشاقی داخل بینی متفاوتند.
منبع : مجله سیب سبز
گردآوری توسط بخش بیماری های کودک سایت آکاایران