عفونت های سیستم ادراری در شیرخواران وکودکان

آکاایران: عفونت های سیستم ادراری در شیرخواران وکودکان

عفونت های سیستم ادراری به عفونت مثانه مجاری ادراری وکلیه ها اطلاق می شود که یکی از عفونتهای شایع دوران کودکی بوده و میزان شیوع آن 5% جمعیت کودکان را شامل میشود.شیوع عفونتهای ادراری یا UTI در پسرها در سن قبل از 2 سالگی بیشتر از دخترها بوده و بعد از سن 2 سالگی شیوع آن در دختربچه ها خصوصا در سن آموزش توالت بیشتر شده بطوریکه دخترها 10 برابر بیشتر از پسرها به عفونت های ادراری مبتلا می شوند.

عامل اصلی عفونت های ادراری باکتریهای روده ای خصوصا باکتری E COLI میباشد که بدنبال دفع از طریق مدفوع در ناحیه پرینه کودکان کلونیزه شده و در شایع ترین شکل به صورت بالارونده به ناحیه تناسلی کودک وسپس مثانه و لوله های ادراری و نهایتا به کلیه ها دست اندازی کرده موجب عفونت ادراری و پیلونفریت می گردد.و در مواردی که تشخیص یا درمان به تاخیر بیافتد امکان صدمات جدی به بافت کلیه ها وتخریب و اختلال عملکرد کلیه ها وجود داشته بطوریکه یکی از علل شایع نارسایی کلیوی و نیاز به دیالیز در سنین نوجوانی و جوانی عفونتهای مکرر ادراری خصوصا در زمینه اختلالات ساختمانی کلیه نظیر ریفلاکس یا برگشت ادراری از مثانه به کلیه ها میباشد

عوامل زمینه ساز عفونت ادراری:

فاکتورهای خطر سازی که احتمال ابتلا کودک به عفونتهای ادراری را بیشتر میکنند عبارتند از

1.جنس مونث

2.پسرهایی که ختنه نشده اند

3.تنبلی و ضعف مادرزادی مثانه

4.نشستن طولانی مدت در وان حمام

5.آموزش نامناسب و زود هنگام توالت به کودک

6.شستن ناحیه تناسلی کودک از عقب به جلو

7.پوشاندن لباسهای زیر و شورتهای تنگ به کودکان

8.چسبندگی لبیاها در دختران (بسته بودن واژن)

9.ابتلا کودک به یبوست و انگل روده ای کرمک

10.امتناع کودک از دفع به موقع ادرارو نگهداشتن ادرار

11.اختلالات ساختمانی کلیه ها و مجاری ادراری نظیر هیدرونفروزیس یا ریفلاکس ادراری

علایم عفونت ادراری در کودکان

علایم عفونت ادراری در نوزادان وشیرخواران تا حدودی متفاوت بوده و در نوزادان بصورت بی قراری امتناع از شیرخوردن و اختلال در وزن گیری و ایکتر یا زردی طول کشیده تظاهر میکند و کودکان بزرگتر از  تب و بیحالی استفراغ درد شکم وپهلوها بی اختیاری ادراری و سوزش ناحیه تناسلی در حین دفع ادرار شکایت دارند. فرم خفیف عفونت ادراری به صورت درگیری و عفونت مثانه است که تحت عنوان سیستیت سبب بی اختیاری و سوزش ادراری و تکرر ادرار درکودک گردیده واغلب بدون تب و بیحالی می باشد و عامل ایجاد کننده آن بر خلاف عفونت های کلیه اغلب ویروسی می باشد و احتمال وجود خون در ادرار در این موارد ناشایع نیست.

تشخیص عفونت ادراری در کودکان

تشخیص عفونت ادراری در کودکان بر اساس نمونه گیری ادراری و کشت نمونه ادرار می باشد که در صورت رشد تعداد معینی از انواع پاتوژنیک باکتری در نمونه جمع آوری شده ادرار تشخیص مسجل می شود لازم به توضیح است هر چند نتیجه آزمایش مستقیم بر روی نمونه ادرار جمع آوری شده تا حدی به تشخیص بیماری کمک می کند ولی تشخیص قطعی بر پایه نتیجه کشت نمونه ادرار می باشد که البته نحوه جمع آوری نمونه ادراری در حصول نتیجه قابل اعتماد بسیار موثر است.

جهت نمونه گیری از نوزادان شستشوی ناحیه تناسلی الزامی بوده ولی در بچه های بزرگتر نیازی به شستشوی ناحیه تناسلی نیست در پسرهایی که ختنه نشده اند جهت نمونه گیری باید پره پوس را بطور کامل عقب کشیده و اقدام به جمع آوری نمونه کرد در غیر اینصورت نمونه جمع آوری شده فاقد ارزش است همچنین نمونه جمع آوری شده لازم است در مدت کمتر از 1 ساعت مورد آزمایش قرار گیرد در غیر اینصورت احتمال بروز موارد مثبت کاذب بسیار شایع می باشد. بهترین نمونه ادراری نمونه میداستریم یا نمونه وسط ادراری است بطوریکه کودک ابتدا مقداری از ادرار خود را تخلیه کرده سپس نسبت به جمع آوری ادرار اقدام می نمایند.

استفاده از روشهای تصویر برداری نظیر سونوگرافی و انجام اسکن کلیوی جهت تشخیص عوارض ناشی از عفونت یا تایید موارد مشکوک عفونت برحسب نیاز کمک کننده خواهد بود.البته تکنیکهای تصویر برداری کلیوی نظیر سونوگرافی و اسکنهای کلیوی در مراحل پیگیری بعد از درمان و تشخیص عوامل زمینه ساز عفونتهای ادراری کار برد به سزایی داشته که در مقالات تکمیلی در مجالی دیگر به  کاربرد و اهمیت ان به خصوص در تشخیص ریفلاکس ادراری اشاره خواهم نمود

درمان عفونت های ادراری در کودکان

درمان عفونت ادراری در کودکان اغلب بصورت سرپایی ودر منزل انجام میگیرد و شامل یک دوره مصرف انتی بیوتیک بر حسب جواب حاصل از کشت نمونه ادراری به مدت 10 تا 14 روز میباشد که در پایان دوره درمان باید با تکرار کشت نمونه ادرار از تاثیر انتی بیوتیک تجویزی اطمینان حاصل کرد مواردی که نیاز به مصرف آنتی بیوتیک های تزریقی وبستری در بیمارستان دارند اغلب عبارتند از  نوزادان با سن زیر 1 ماه دچار عفونت ادراری و کودکان شدیدا بدحالی که  دچار کم آبی بدن و عدم تحمل مصرف خوراکی دارو می باشند و یا مواردی که شک به عوارض جدی بیماری نظیر آبسه های کلیوی و ابسه های اطراف بافت کلیه و یا احتمال گسترش عفونت از طریق خون به سایر ارگانهای بدن وجود دارد که همانطور که اشاره شد این کودکان کاندید بستری در بیمارستان و درمان تزریقی هستند.

 پیگیریهای بعد از درمان

1.تمامی کودکانی که با تشخیص عفونت ادراری تحت درمان قرار میگیرند  1 تا 2 هفته بعد از اتمام درمان باید جهت تایید درمان تحت آزمایش کشت ادراری قرار گیرند و خصوصا در دختر بچه ها در سال اول بعد از ابتلا هر 1 ماه ودر سال دوم هر 2 ماه و سپس تا پایان عمر هر سال 1 نوبت تحت آزمایش کشت ادرار قرار گرفته از نظر احتمال عفونت مجدد بررسی گردند

2.کلیه کودکانی که برای اولین بار دچار عفونت ادراری میشوند باید از نظر تشخیص عوامل زمینه ساز عفونت خصوصا اختلالات ساختمانی کلیه ها و وجود سنگهای سیستم ادراری تحت سونوگرافی قرار گیرند

3.با توجه به اینکه ر یفلاکس یا برگشت ادرار از مثانه به کلیه ها از علل شایع نارسایی کلیوی ناشی از عفونتهای مکرر است و شیوع 40% در کودکان مبتلا به عفونت دارد انجام گرافی رنگی مثانه یا اسکن مثانه جهت تشخیص ریفلاکس در کلیه کودکانی که برای اولین بار دچار عفونت ادراری همراه با تب شدید میشوند و کلیه پسر بچه هایی که در هر سنی برای اولین بار دچار عفونت ادراری حتی بدون تب میشوند و دختر بچه هایی که در سن زیر 5 سال اولین ودر سن بالای 5 سال دومین عفونت ادراری تایید شده بدون تب را تجربه میکنند الزامی میباشد که از طریق سونداژ مثانه و تزریق ماده رنگی بداخل مثانه انجام میگردد

          دکتر بهرام مقدادی 

(دارای بورد تخصصی کودکان و نوزادان)