آکاایران: استفراغ و بالا آوردن در اغلب نوزادان طبیعی است اما استفراغ کودک در برخی موارد می تواند نشانه ای از یک بیماری یا عارضۀ جدی باشد. بین بالا آوردن و استفراغ تفاوت زیادی است که مادران باید این تفاوت ها را بشناسند و بتوانند آن را تشخیص دهند .در این مقاله از مجموعه مقالات آکاآپ، تصمیم داریم به این بحث بپردازیم و در مورد تفاوت و علت اصلی استفراغ و بالا آوردن نوزاد صحبت کینم . امیدواریم مطالعه این مطلب به شما در مراقبت از نوزادتان کمک کند. با ما همراه باشید.
علت بالا آوردن یا استفراغ نوزاد
مشکلات تغذیه‌ای
در اولین ماه‌های پس از تولد نوزاد، استفراغ کردن ممکن است با مشکلات تغذیه‌ای مانند بیش از حد شیر خوردن ارتباط داشته باشد. یکی از علل کمتر شایع استفراغ کردن نیز آلرژی به پروتئین شیر مادر یا شیر خشک است.
عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی
جمع شدن اخلاط یا عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی می‌تواند باعث استفراغ کردن شود به خصوص در زمانی که با سرفه کردن همراه باشد. همچنین در صورتی که در طول دوره سرماخوردگی اخلاط جمع شده و بخواهد از گلو عبور کند و شکم و معده نوزاد را تحریک کند باعث استفراغ می‌شود. برخی از نوزادان برای خارج کردن این اخلاط از سیستم بدن خود دچار استفراغ می‌شوند. آنفولانزا معده یا بیماری‌های دیگر مرتبط با معده و روده یکی دیگر از علل استفراغ کردن هستند. اگر پوشش داخلی معده یا روده به دلیل وجود باکتری با ویروس دچار عفونت شد ممکن است علائمی نظیر اسهال، بی‌اشتهایی، دل درد و تب ایجاد شوند. معمولاً استفراغ کردن پس از گذشت 12 تا 24 ساعت متوقف می‌شود. عفونت مجاری ادرار، عفونت و چرک گلو، پنومونی، مننژیت و حتی عفونت‌های گوش ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شوند.
گریه کردن بیش از حد
گریه طولانی مدت نوزاد می‌تواند باعث تحریک رفلاکس معده و استفراغ کردن نوزاد شود. با این که این مشکل برای هر دوی شما آزاردهنده است اما استفراغ کردن در هنگام گریه کردن از لحاظ فیزیکی آسیبی به نوزاد وارد نمی‌کند. اگر نوزاد سالم به نظر می‌رسد جای نگرانی وجود ندارد.
بیماری حرکت
برخی نوزادان دچار بیماری حرکت هستند که می‌تواند در کارهای روزانه آنها مانند نشستن در اتومبیل در حال حرکت اختلال ایجاد کند. متخصصین بر این باورند که بیماری حرکت زمانی اتفاق می‌افتد که بین آنچه کودک می‌بیند و آنچه با اعضای بدن خود مانند گوش داخلی و برخی عصب‌ها حس می‌کند تمایز وجود داشته باشد.
ماده سمی
اگر کودک شما ماده سمی مانند دارو، گیاهان و مواد شیمیایی بخورد دچار استفراغ می‌شود. همچنین در صورتی که غذا یا آب مسموم بخورد نیز ممکن است دچار استفراغ شود.
انسداد روده
استفراغ مدام و ناگهانی ممکن است علامت ابتلا به بیماری‌هایی نادری مانند انسداد روده یا در هم‌روی روده (زمانی که یک قسمت از روده روی قسمت دیگر آن می‌افتد)، چرخش روده یا بیماری هیرشپرونگ (انسداد به دلیل ضعف حرکتی روده) باشد. از آنجا که انسداد ممکن است باعث ابتلا به سوءتغذیه، بی‌آبی بدن و بیماری‌های دیگر شود، معمولاً باید تحت مراقبت‌های فوری پزشکی قرار گرفته و عمل‌های جراحی بر روی بیمار انجام شود.
تنگی پیلور
این بیماری نادر معمولاً در هفته‌های اول پس از تولد ایجاد می‌شود. نوزادان مبتلا به تنگی پیلور یا بیماری هیرشپرونگ دچار استفراغ می‌شوند زیرا عضلات بین معده و روده ضخیم می‌شوند و به همین دلیل غذا نمی‌تواند از این مسیر عبور کند. این بیماری معمولاً باعث استفراغ‌های پرشتاب می‌شود. از آنجا که این بیماری ممکن است باعث ابتلا به سوءتغذیه، بی‌آبی بدن و بیماری‌های دیگر شود باید فوراً تحت مداوا قرار گیرد. در صورتی که شما فکر می‌کنید ممکن است کودک به این بیماری مبتلا شده باشد، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. تنگی پیلور ممکن است با انجام عمل جراحی درمان شود.
تفاوت بالا آوردن و استفراغ نوزاد را بشناسید
بین بالا آوردن و استفراغ تفاوت زیادی است که مادران باید این تفاوت ها را بشناسند و بتوانند آن را تشخیص دهند . استفراغ معمولا بعد از خوردن شیر اتفاق می افتد و سبب ناراحتی کودک می شود و با فشار زیادی همراه است . اما بالا آوردن مشکلی برای کودک ایجاد نمی کند و بیشتر اوقات کودک به آن واکنشی نشان نمی دهد .
در استفراغ حجم شیری که از دهان کودک خارج می شود معمولا بیش از شیری است که در هنگام بالا آوردن خارج می شود.اگر در استفراغ منظم و هر روز کودک متوجه وجود خون و یا رنگ سبز در محتویات آن شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
برخی از شیر خواران، از کودکان دیگر بیشتر بالا می آورند اما قرار دادن آنها در حالت نشسته سبب کم شدن استفراغ آنها می گردد و بالا آوردن در این شیرخواران تا زمان راه رفتن و یا شروع تغذیه آنها قطع می شود.
رعایت نکات زیر به کاهش تعداد و مقدار بالا آوردن شیر کمک می کند
- با آرامش، سکوت و در یک محیط شاد به کودک خود شیر دهید .
- هنگام شیر خوردن کودک حواس او را با ایجاد صدای ناگهانی، قطع بی موقع شیر، نور زیاد و ... پرت نکنید.
- در حالت درازکش به کودک خود شیر ندهید.
- چند مرتبه آروغ زدن برای کودکانی که با شیر خشک تغذیه می شود،الزامی است.
- کودک را به مدت 20 تا 30 دقیقه پس از پایان شیرخوردن، به حالت قائم نگه دارید.
- از بازی کردن با کودک و فشار بر شکم او بلافاصله بعد از شیر خوردن، خودداری کنید.
- به کودک خود قبل از گرسنگی شدید و قبل از عصبانیت او، شیر دهید.
دقت کنید که هنگام شیر دادن به کودک با شیشه شیر ، سوراخ سر شیشه نباید گشاد باشد زیرا در اینصورت شیر با سرعت زیاد وارد دهانش می شود همچنین نباید سوراخ سرشیشه تنگ باشد زیرا کودک را از مک زدن بی نتیجه خسته و عصبانی می کند.
برای اینکه بدانید اندازه سوراخ سر شیشه مناسب است یا خیر ، شیشه را برگردانید و اگر پس از چکیدن چند قطره شیر ، چکیدن قطع شد، می توانید اطمینان یابید که اندازه سوراخ سرشیشه مناسب است.
بستر نوزاد برای خوابیدن باید با افق زاویه 30 درجه داشته باشد و کودک طوری قرار بگیرد که سر او بالاتر و پا های او پایین ترباشد و هیچ وقت نباید سر نوزاد خم شود. برای ایجاد شیب مناسب یک پتوی کوچک تاشده را زیر بستر نوزاد قرار دهید و هیچگاه از بالشت استفاده نکنید. شیب مناسب بستر کودک سبب می شود هنگام بالا آوردن کودک در طول خواب، خفگی پیش نیاید.
بعد از پایان شیردهی، کودک را در آغوش بگیرید و سرش را روی شانه تان قرار دهید و به آرامی پشت او بزنید تا هوای معده اش خارج شود. این کار سبب باز شدن راه گوارشی و خارج شدن هوای بلعیده شده از طریق دهان می شود و با بالا آوردن کمی شیر همراه است .
بعد از اتمام شیر خوردن ،کودک بعد از دو دقیقه 2 تا 3 بار بادگلو می زندپس قبل ازباد گلو زدن کودک را به پشت نخوابانید زیرا خروج هوای بلعیده شده دشوارتر می شود پس شیر خوار را به حالت ایستاده یا در حالت خوابیده روی شکم قرار دهید .
لباس و پوشک نوزاد نباید بیش از حد محکم باشند تا به معده نوزاد فشار وارد شود پس هنگام آروغ زدن نوزاد او را روی شانه خود نگذارید .
پس از غذا خوردن، نوزاد را زیاد تکان ندهید و به مدت نیم ساعت یا بیشتر نوزاد را در حالت راست و صاف نگه دارید.
کدام استفراغ سالم است ؟
در استفراغ های طبیعی شیرخوار، نوزاد کاهش وزن و بی اشتهایی پیدا نمی کند و شیر به حالت پنیری بالا می آید اما در استفراغ های ریفلاکس شیر حالت پنیری ندارد و نوزاد چندین بار در روز بالا می آورد همچنین در این نوع استفراغ ها وزن کودک افزایش نمی یابد و علائمی از قبیل خس خس سینه، تنگی نفس، سرفه های طولانی همراه کودک است.
کدام استفراغ خطرساز است؟
برخی از علائم و نشانه های موجود بیانگر این است که مشکل نوزاد چیزی بیش از یک بالا آوردن معمولی است. اگر نوزاد علائم زیر را داشت به یک متخصص اطفال مراجعه کنید:
- افزایش نیافتن وزن
- بالا آوردن همراه با فشار
- بالا آوردن مایع زرد یا سبز رنگ
- وجود خون یا موادی شبیه دانه های قهوه در استفراغ نوزاد
- امتناع از غذا خوردن
- وجود خون در مدفوع نوزاد
- مشکل تنفسی یا دیگر علائم بیماری
- بالا آوردن در سن شش ماهگی یا سنین بالاتر
آیا بالا آوردن نوزاد نشانه مسئله ای جدی است؟
بیشتر کودکان بالا می آوردند و بالا آوردن در آنها طبیعی است، اما اگر وزن به اندازهٔ لازم افزایش نیافت ، مراجعه به پزشک الزامی است.
پزشک را با خبر کنید اگر استفراغ نوزاد شما حالت پرتابی دارد.
استفراغ پرتابی یا «استنوسیس پیلوریک» هنگامی ایجاد می شود که ذرات غذا از دهان نوزاد با فشار بیرون بپرد و به اطراف اتاق پرتاب شده یا بریزد. این شرایط به ضخیم شدن ماهیچه های قسمت تحتانی شکم می انجامد و نمی گذارد که غذا به روده کوچک برود.
وجود زردابهٔ سبز رنگ در محتویات استفراغ ممکن است نشانه انسداد روده کوچک نوزاد باشد پس نیاز به بررسی وجود دارد و فوراً باید نزد پزشک بروید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
معمولاً استفراغ ممکن است نشانه ابتلا به بیماری‌های مهم‌تر و جدی‌تری باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- مشاهده علائم بی‌آبی بدن مانند خشک شدن دهان، نداشتن اشک، فرورفتگی ملاج، بی‌رمقی و دفع ادرار کمتر از حد معمول و خشک بودن پوشک (کمتر از 6 پوشک در روز)
- تب
- رد کردن شیر مادر یا شیر خشک
- استفراغی که بیش از 12 ساعت ادامه داشته باشد یا استفراغ شدید و جهشی
- راش پوستی که وقتی پوست را فشار می‌دهید برطرف نمی‌شود.
- بی‌خوابی یا عصبی بودن و تحریک‌پذیری شدید
- تنگی نفس
- تورم شکم
- استفراغ یا زردآبه (ماده سبز رنگ) در استفراغ
- استفراغ شدید مدام نوزاد تا یک ساعت و نیم پس از تغذیه
پس از پایان استفراغ کردن، چه موقع می‌توان به کودک غذا داد؟
معمولاً پزشکان توصیه می‌کنند که از دادن غذاهای جامد به مدت 24 ساعت پس از بهبودی بیماری که باعث استفراغ کردن او شده است پرهیز کنید. پس از آن، اگر استفراغ کردن کودک کم یا متوقف شده است و اشتهای او بازگشته است شما میتوانید به آرامی مایعات و غذاهای سالم (در صورتی که به سنی که می‌تواند غذاهای سفره را بخورد رسیده است) بدهید.