کودک - کودکان استثنایی - عوامل تشدید کننده لکنت زبان کودک
لذا احتمالاً نمی توانید انتظار داشته باشید که یک شبه همه عادات و سلیقه های خودتان را عوض کنید. در هر حال وقتی که در می یابید کاهش فشار و تغییر برنامه خشک و ثابت فعالیت های روزانه و نشان دادن انعطاف بیشتر ، بر خود شما و کودکتان تأثیر مثبت دارد، مطمئناً برنامه زندگی تان را به گونه ای تنظیم خواهید کرد که کارها را بدون عجله زیاد و اصرار در این که درست در رأس ساعت یا دقیقه معین و مقرر صورت بپذیرند، انجام دهید...
در قسمت های قبل یک سلسله رهنمودهای کلی و چند پیشنهاد خاص برای اتخاذ تدابیر و شیوه های مناسب در ارتباط با کودکتان ارائه نموده ایم. امیدواریم که این موارد را به گونه ای معقول و منطقی مورد توجه قرار دهید و در تصمیم و رفتار خودتان ثابت قدم باشید. البته ما نمی خواهیم الگوهای خشکی را به شما تحمیل نماییم .
بی تردید یک برنامه معقول و منطقی ، توأم با آرامش روانی هر چه بیشتر مادر ، در رفع مشکل گویایی کودک و روانی کلام او تأثیر به سزایی خواهد داشت. لذا از افراط و تفریط بپرهیزید. به تأثیرات آنچه انجام می دهید بیشتر توجه کنید و آماده باشید که در اعمال و رفتار و انتظارات خودتان از کودک ، تغییرات و اصلاحات لازم را معمول دارید.
حال در ادامه به فشارهایی می پردازیم که سبب شدیدتر شدن لکنت زبان کودک می شوند.
انجام دستورهای شما توسط کودک
کوشش های فراوان شما در متقاعد ساختن کودک ، برای این که کلمات یا اظهارات خاصی را به زبان بیاورد ، می تواند روانی کلامی او را مختل نماید. شما ممکن است از او بخواهید که درباره اتفاقی که در موقعیت خاصی رخ داده است صحبت کند و یا این که به خاله و عمه اش چیزی را که به نظرش جالب می رسد بگوید. شما با این کار ، بدون این که خودتان تشخیص بدهید ، کودک را دچار فشار روانی زیادی می کنید . برای اجتناب از این کارها بهتر است اجازه بدهید که کودک خودش به تدریج تمایل پیدا کرده ، با فکر و علاقه و زبان خودش صحبت کند
کمک به کودکی که لکنت دارد
ممکن است کودکی داشته باشید که نحوه گویایی او به دلایلی شما را نگران کرده باشد. شاید به نظر شما ، کودکتان آن طوری که بایسته و شایسته است از روانی کلامی برخوردار نیست. آیا او واقعاً لکنت دارد یا خیر؟ شما می توانید با توجه به نکاتی که قبلاً ارائه نمودیم، در تشخیص این مسئله کاملاً اطمینان پیدا کنید . به هر جهت ، ممکن است برای شما و کارشناس آسیب شناسی گفتار روشن باشد که کودکتان به تناسب سن خودش از روانی کلامی مورد انتظار برخوردار نیست. در این صورت ، می بایست به رهنمودها، توصیه ها و روشهای فوق العاده ای که ارائه شده و می شود ، توجه خاصی مبذول دارید. پیشنهادیی که در اینجا ارائه می شود ، روشهایی هستند که شما می توانید با استفاده از آنها کودک خود را تشویق کنید تا با روانی کلامی هر چه بیشتر صحبت کند و از به وجود آمدن و توسعه لکنت زبان جدی پیشگیری نمایید.
"فشار وقت" و کاری که شما می توانید درباره آن انجام دهید
"فشار وقت" ممکن است بر نحوه صحبت کردن هر کس ، علی الخصوص کودکان خردسال تأثیر منفی بگذارد . اگر چه فشار وقت به طرق و اشکال گوناگونی بر گویایی فرد تأثیر می گذارد ، اما به دو نوع از فشار زمان یا وقت باید توجه بیشتری داشته باشید:
1- فشار وقت در هنگام صحبت کردن
2- فشار وقت در طرز زندگی
1- فشار وقت در هنگام صحبت کردن
یک مثال خوب برای فشار وقت یا زمان در هنگام صحبت کردن این است که وقتی کودک با کمی لکنت صحبت می کند ، مخاطبش با حالت چهره ( گرفتگی عضلات چهره و بی قراری کردن ) و یا با حرفهایش ، واکنش نشان می دهد و خطاب به کودک می گوید: "آرام صحبت کن، عجله نکن ، راحت باش" ، و یا برعکس ، واکنش تندی نشان داده می گوید : "عجله کن ، حرفت را بزن ، من نمی توانم تا شب منتظر بمانم" . و بعضی دیگر از مخاطبین کودک عکس العملشان را این چنین نشان می دهند : یک دقیقه آهسته صحبت کن و بعد شروع کن به تند صحبت کردن ، من خیلی وقت ندارم. در هر حال واکنشهای مخاطبین بزرگسال کودک هر چه باشد ، کودک ممکن است بخواهد که مطابق نظر آنها صحبت کند و با خود بگوید : بهتر است من سعی کنم که آهسته صحبت کنم ( یا سریع تر حرف بزنم ) ، به صورتی که بزرگسالان از من انتظار دارند. تجربه نشان می دهد وقتی که کودکان مبتلا به لکنت سعی می کنند با توجه به اظهارات مخاطبین مختلف خود برای اصلاح گویایی شان از روش خود آموخته ای استفاده کنند ، همواره در حفظ روانی کلامی خویش دچار مشکل می شوند.
بنابراین به جای این که به کودک خود بگویید: آهسته صحبت کن و یا سریع تر حرف بزن ، بهتر است عملاً به او نوع یا سرعت مطلوب صحبت کردن را نشان دهید. برای انجام این کار لازم است که شما دقیقاً نحوه صحبت کردن خود را بسنجید و احتمالاً تغییرات و اصلاحاتی در رفتار کلامی خودتان ، حداقل زمانی که با کودکتان صحبت می کنید ، ایجاد نمایید. اگر فکر می کنید که کودک شما معمولاً خیلی تند صحبت می کند، به نحوه و سرعت صحبت کردن خودتان به هنگام صحبت با کودک ، گوش دهید و آن را ارزیابی کنید. گاهی می شنویم که برخی از والدین به کودکشان می گویند "آهسته صحبت کن" ، در حالی که خودشان تند و مسلسل وار صحبت می کنند!
اگر شما واقعاً عادت دارید که خیلی تند و سریع صحبت نمایید، توصیه می کنیم که اوقاتی را برای گوش دادن به صحبت های اشخاص دیگری که آرام و با طمأنینه صحبت می کنند، صرف نمایید. برای این کار شاید گوش دادن به نوار صحبت بعضی از اشخاصی که در رادیو یا تلویزیون خیلی آرام و شمرده حرف می زنند نیز مناسب باشد. این زحمت به شما ایده ای می دهد که اگر عادت به صحبت کردن خیلی تند و سریع دارید، به گونه ای سرعت صحبت خودتان را کاهش دهید و آرام تر و شمرده تر صحبت نمایید. حداقل سعی کنید روزی 5 دقیقه به طور شمرده و آرام با کودک خود صحبت کنید . مکث های بیشتر بین کلمات ، جملات و عبارات مختلف به شما کمک خواهد کرد که آرام تر صحبت نمایید . به خاطر داشته باشید که در اصل همین طرز صحبت کردن شماست که نحوه صحبت کردن را به کودک القا می کند و نه دستورهای شفاهی شما که به او می گویید: آهسته صحبت کن ، آرام باش و یا کمی تندتر حرف بزن .
همچنین باید توجه داشت که اطرافیان و یا بزرگسالان دیگری که مخاطب بر کودک واقع می شوند ، ممکن است بعضاً با پریدن در میان حرف کودک ( به محض این که کودک کلمه ای را می گوید ) و تمام کردن جمله او و یا شروع به صحبت کردن قبل از این که کودک لااقل جمله اش را تمام کند ، موجب افزایش فشار ( فشار وقت ) بر کودک شوند . بنابراین باید صبر کنید تا کودک حرف خودش را خوب بزند ، یعنی بگذارید جملاتش را تمام کند. مطمئن باشید که اگر پاسخ و یا اظهارات خودتان را چند دقیقه به تأخیر بیندازید ، مشکلی پیش نخواهد آمد!
همچنان که با کودک هم صحبت می شوید و سعی می کنید که خیلی آهسته و شمرده حرف بزنید ، اجازه بدهید که کودک گفتارش را به طور کامل تمام کند ، ولو این که صحبت یا پاسخ های خودتان را دقیقه ای به تعویق بیندازید . در این صورت به جای این که به کودک بگویید چطور حرف بزند ، با رفتار کلامی خودتان عملاً به او نشان می دهید که به شیوه ای صحبت کند که موجب روانی طبیعی کلامی او خواهد شد. البته بهتر است به خاطر داشته باشید که ایجاد این گونه تغییرات و اصلاحات در نحوه گفتار خودتان ، حتی برای 5 دقیقه در روز ، چندان که فکر می کنید آسان نخواهد بود! احتمالاً متوجه خواهید شد که به هنگام صحبت با کودک ، به تعویق انداختن اظهارات و پاسخ های خود ، تمام نکردن جملات کودک و شروع به صحبت نکردن قبل از این که حرف های کودک تمام بشود ، به مراتب آسان تر از آن خواهد بود که بخواهید شمرده و آهسته صحبت کنید ! بی تردید همه کوششی که شما صرف عجله نکردن در بیان مطالب مورد نظرتان می کنید ، به حال کودک خردسالتان مفید و مؤثر واقع خواهد شد . ما می دانیم که این کار چندان آسان نخواهد بود ( عادت شکنی سخت است) اما تا آنجا که برایتان مقدور است برای توفیق در این امر مهم کوشش کنید .
2- "فشار وقت" در طرز زندگی
یک مثال بسیار خوب از نوع فشار دوم ( یعنی فشار زمان در طرز زندگی کودک ) این است که بعضی از والدین سعی می کنند به دلخواه خودشان ، برنامه های بسیار خشک و غیر قابل انعطافی برای کودک در نظر بگیرند. مثلاً ساعات کاملاً مشخصی را برای خوابیدن ، بیدار شدن ، خوردن صبحانه ، ناهار و شام کودک و همچنین انجام کارهایی که به او محول شده است، مثل بیرون بردن سطل آشغال منزل و غیره ، تعیین و تنظیم می کنند. در واقع در غالب موارد ، والدینی چنین برنامه های خشک و غیر قابل انعطافی برای کودک وضع می کنند که می خواهند به وضعیت خانه و خانواده شلوغ و درهم و برهم خودشان سر و سامانی بدهند. در هر حال و به هر دلیلی که بعضی از والدین چنین کاری را می کنند و می خواهند که کودکان خردسالشان ، برنامه زندگی خود را درست مطابق حرکت عقربه های ساعت دیواری تنظیم کنند ، دیر یا زود متوجه خواهند شد که در این طریق کودکشان با شکست و ناکامی ، دلسردی و سرخوردگی مواجه می شود. علاوه بر این ، اجرای دقیق چنین برنامه و قواعد خشکی ، مستلزم صرف وقت و انرژی فراوانی از طرف والدین خواهد بود . در عوض توصیه می شود که والدین کودک ، خودشان برای مدتی با چنین برنامه زمان بندی شده ای زندگی کنند ، یعنی هر چیزی را سروقت انجام دهند ؛ بعد ملاحظه خواهند نمود که چه تغییراتی در اعمال این روشها می توان انجام داد .
این نکته را نیز به خاطر داشته باشید که سالها طول کشیده تا انجام بسیاری از کارها برای شما عادی شده و عادت کرده اید که بعضی از کارها را خیلی سریع و سروقت و به گونه ای که مطلوبتان است انجام دهید .
منبع: تبیان
ویرایش و تلخیص:آکاایران