تنبلی تخمدان نداریم!

آکاایران: آینه عملکرد هورمون‌های یک زن، قاعدگی اوست. به همین دلیل، متخصص زنان شاید اولین پزشکی باشد که با مشاهده اختلال قاعدگی به اختلال‌های هورمونی یا بیماری‌های وابسته پی می‌برد. کلمه «قاعدگی» از قاعده و نظم می‌آید، حال اگر به هر علت این نظم به هم بخورد، اختلال قاعدگی به وجود می‌آید که اصطلاح عامیانه «تنبلی تخمدان» به آن اطلاق می‌شود.یک دختر بالغ یا زن باید هر ۲۶ تا ۲۸ روز یک بار قاعده شود. معمولا آخرین علامت بلوغ در دختر خانم‌ها خونریزی ماهانه یا قاعدگی است.

سن شروع با توجه به محیط جغرافیایی، نوع تغذیه، نژاد و بعضا اختلال‌ها و بیماری‌ها متغیر است؛ مثلا در مناطق تقریبا خط استوا سن بلوغ ۹ تا ۱۲ سال و در مناطق تقریبا قطب‌های شمال و جنوب و سردسیر ۱۶ تا ۱۸ سال است. در ایران سن بلوغ حدود ۱۲ سال است. حال اگر در این سنین، قاعدگی شروع نشود به آن «آمنوره» گویند که می‌تواند به علل آناتومیک (مثلا نداشتن رحم، تخمدان یا وجود پرده ضخیم بین رحم و واژن که مانع خروج خون شود یا تولید نشدن هورمون‌های محرکه از مغز) باشد.

غدد هیپوتالاموس و هیپوفیز این گروه از زنان به دلایلی قادر به ترشح هورمون‌های محرک تخمدانی نیست. در این حالت به دلیل تغییراتی که در عملکرد هورمون‌های تخمدان ایجاد می‌شود، میزان هورمون‌ها به حدی نمی‌رسد که تخمک‌گذاری انجام شود. اگر اختلال در مغز یعنی در هیپوتالاموس و هیپوفیز باشد، این افراد می‌توانند با درمان طبی قاعدگی دارا باشند و اگر رحم نداشته باشند، در حال حاضر امکان درمان ندارند اما اگر پرده‌ای بین رحم و واژن باشد، با جراحی می‌توان نقص را برطرف کرد.

در مواردی ممکن است خونریزی شروع شود ولی نامنظم باشد که نمونه بارز آن در مبتلایان به تخمدان‌های پلی‌کیستیک است که در این افراد قاعدگی با تاخیر ۳-۲ ماهه اتفاق می‌افتد. خونریزی‌های غیرطبیعی همراه با دفع زیاد لخته‌های خون یا لکه‌بینی از دیگر علایم مهم آن هستند و از دیگر علل بی‌نظمی‌ عملکرد تخمدان‌ها، می‌توان به اختلال در عملکرد غدد دیگر مثل تیرویید یا بیماری‌های مزمن و غدد فوق‌کلیوی یا غده تولیدکننده پرولاکتین هیپوفیز و به‌خصوص بیماری‌های روانی اشاره کرد.

تمام دختران و زنانی که قاعدگی نامنظم دارند یا در صورت آنها موهای زائدی رشد کرده یا پستان‌های آنها هنگام عادت ماهیانه به شدت دردناک می‌شود، باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. هرچند برای اختلال عملکرد تخمدان (به غلط تنبلی تخمدان) هنوز درمان قطعی شناخته نشده اما تا زمانی که بیمار زیر نظر پزشک از دارو استفاده می‌کند، می‌تواند مانند یک فرد طبیعی عادت ماهیانه منظمی‌ داشته باشد و صاحب فرزند شود.

دکتر ابوطالب صارمی

فوق‌تخصص ناباروری

رییس مرکز تحقیقات سلولی صارم