مشکل هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنین را جدی بگیرید (بخش اول)

آکاایران: هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنین چیست؟

در ابتدا لازم است بدانید که هیدروپس فتالیس یک نوع بیماری نیست، اما نشانگر وجود نوعی عارضه جنینی است که در صورت انجام سونوگرافی از جنین مشخص می شود. در واقع می توان ادعا کرد که هیدروپس فتالیس به عنوان تجمع غیر طبیعی مایعات در حداقل دو عضو مختلف از بدن جنین تعریف شده است. به عنوان یک مادر باردار به یاد داشته باشید که فضاهای پر از مایع می تواند در جاهای مختلف بدن جنین داخل رحم مادر رخ دهد. از جمله اعضای داخلی بدن جنین که احتمال تجمع مایعات در آن ها بیشتر است، عبارتند از:
• حفره شکمی جنین (استسقاء)
• اطراف قلب جنین (افیوژن پریکارد)
• اطراف ریه های جنین ( افیوژن پلور )
• زیر پوست جنین و یا ادم ژنرالیزه (پشام و یا تورم پوست)

مهم ترین نشانه های هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنین:

• Polyhydramnios (وجود مایع آمنیوتیک بیش از حد در کیسه رحمی)
• ضخامت بیش از حد جفت

انواع هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنین:

عارضه جنینی هیدروپس فتالیس به دو دسته تقسیم می شود. نوع اول آن هیدروپس فتالیس ایمنی (که با نام هیدروپس فتالیس erythroblastosis نیز شناخته می شود) و نوع دوم آن هیدروپس فتالیس غیرایمنی نامیده می شوند.

1. هیدروپس فتالیس ایمنی (هیدروپس فتالیس erythroblastosis):

هیدروپس فتالیس ایمنی موقعی در بدن جنین اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن خود مادر باردار به سلول های خونی جنین داخل رحم او حمله کنند. به عنوان مثال، اگر مادری که دارای گروه خونی با Rh منفی است، جنینی را در داخل رحم خود حمل کند که دارای گروه خونی با Rh مثبت باشد، ممکن است سیستم ایمنی بدن مادر در واکنش به این حالت سلول های خونی جنین با Rh مثبت را مورد حمله خود قرار داده و آن ها را از بین ببرد. نوزادانی که در این شرایط به دنیا می آیند، به احتمال زیاد مبتلا به کم خونی بوده و یا تعداد گلبول های قرمز خون آن ها بسیار پایین خواهد بود. معمولا، در این حالت بدن جنین تلاش می کند تا سلول های خونی بیشتری را بسازد. بنابراین، تمام اندام های بدن جنین در این کار به او کمک خواهند کرد، تا خون بیشتری ساخته و جایگزین خون از دست رفته بکند. اما در شرایطی که این کار با شکست روبرو شود، باعث بروز تورم شدید در اعضای بدن جنین خواهد شد. پایین بودن میزان سلول های خونی در بدن جنین داخل رحم مادر، اعضای بدن او مانند کبد، کلیه ها، غده آدرنال و قلب را تحت تاثیر خود قرار می دهد. درنهایت، هم بروز این عارضه، عملکرد اندام های داخلی بدن جنین را سخت تر نموده و می تواند به شکست بدن او منجر شود.
در چنین شرایطی، سلول های خونی بیشتری در اندام های نابالغ جنین، به منظور مقابله کردن با کمبود خون در بدن او تولید می شود که در علم پزشکی این حالت با عنوان erythroblasts شناخته شده است. در واقع، بروز این شرایط در بدن جنین مترادف با عارضه جنینی هیدروپس فتالیس ایمنی است که در اکثر موارد، با از بین رفتن جنین پایان می پذیرد. امااین نکته را به خاطر داشته باشید که در اغلب موارد در صورت بروز ناسازگاری RH خون مادر و جنین داخل رحم او در روند بارداری(مادر دارای Rh منفی و جنین داخل رحم او دارای Rh مثبت باشد.) منجر به همولیتیک (خون) شدید و یا همولیتیک متوسط خواهد شد. با این حال، آمار های اخیر سازمان بهداشت جهانی نشان داده است که در20 تا 25 درصد از این جنین ها، نوع شدید تر همولیتیک روی می دهد که منجر به بروز عارضه هیدروپس فتالیس در بدن جنین خواهد شد. جالب است بدانید که بروز هیدروپس فتالیس ایمنی در اکثر بارداری ها بعد از کشف داروی روگام در سال 1960، تا حد زیادی کاهش یافته است. داروی روگام یک نوع ماده تزریقی است که در دوران بارداری، به مادر تزریق می شود تا بدن او را از حمله به بدن جنین داخل رحمش باز دارد.

2.هیدروپس فتالیس غیرایمنی:

به وجود آمدن هیدروپس فتالیس غیرایمنی در دوران بارداری مادران باعث می شود تا در حدود 75 تا 90 درصد از علائم هیدروپس فتالیس ایمنی هم در بدن جنین دیده شود. بروز عارضه جنینی هیدروپس فتالیس غیر ایمنی را می توان نشانه ای از وجود شرایط نامتعادل مادرزادی در جنین عنوان کرد. تا به امروز، تعداد کمی از علل بروز عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی در بدن جنین شناخته شده است، که مهم ترین آن ها عبارتند از:
• اگر شرایط بدنی جنین داخل رحم شما به گونه ای باشد که باعث پایین آمدن تعداد سلول های خونی در او شود این سلول های خونی در بدن او به راحتی نابود خواهند شد.
• از جمله این شرایط خطرناک می توان به رخ دادن هر نوع خونریزی در داخل بدن جنین، وجود مشکلاتی در رابطه با تولید سلول های خون در بدن او و اختلالات ژنتیکی اشاره کرد. معمولا، این شرایط در حدود 10 تا 27 درصد از علل بروز مشکل هیدروپس فتالیس در جنین را تشکیل می-دهند.
• همچنین، وجود برخی عفونت های خاص مانند سفلیس، ویروس سیتومگال و پاروویروس در بدن مادر باردار و عبور آن ها به بدن جنین از طریق رگ های خونی جفت، در حدود 8 درصد از شرایط مبتلا شدن جنین به عارضه هیدروپس فتالیس را مهیا می کند.
• علاوه بر این موارد، وجود سندرم های ژنتیکی و اختلالات شدید در سوخت و ساز بدن مادر باردار، هم در حدود 10 درصد از شرایط مبتلا شدن جنین به عارضه هیدروپس فتالیس را مهیا می کند.
• لازم است به عنوان یک مادر باردار بدانید که وجود نقائص عضوی کوچک در هنگام تشکیل جنین، بر عملکرد قلب او تاثیر زیادی می گذارد. نقص اندام ها در جنین باعث وارد شدن فشار بیشتر بر روی قلب او شده و کار قلب را سخت تر می کند. پس، می توان اشتدلال کرد که وجود تومورهای جنینی و یا توده هایی مانند فتق دیافراگم، ناهنجاری آدنوماتویید کیستیک، تراتوم sacrococcygeal و کلیه پلی کیستیک هم در حدود 10 درصد از شرایط مبتلا شدن جنین به عارضه هیدروپس فتالیس را مهیا می کند.
• معمولا، نوزادانی که با مشکلات قلبی و یا نقص عضو در هنگام تولد به دنیا بیایند، حدود 40 درصد بیشتر از دیگر نوزادان به این مشکلات مبتلا می شوند. البته، جالب است بدانید که موارد زیادی از این مشکلات مربوط به نوع عملکرد جفت، بند ناف و یا بدن مادر باردار می شود. در 5 تا 8 درصد موارد، پزشکان می توانند علت این عارضه هیدروپس فتالیس در بدن جنین را شناسایی کنند. البته تمام این مشکلات با عنوان موارد ایدیوپاتیک طبقه بندی می شود به این معنی که تا به امروز رخ دادن انواع عارضه هیدروپس فتالیس در نتیجه ی یک علت ناشناخته در جنین روی می دهد.
• بروز عارضه هیدروپس فتالیس ایمنی و یا erythroblastosis از سال1960 با توجه به کشف RH گلوبولین ایمنی و یا داروی روگام به طور چشمگیری کاهش یافته و روند بهبود این نوع مشکلات هم آسان تر شده است. معمولا، شناسایی و درمان عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی نسبت به نوع ایمنی آن سخت تر است، زیرا در بسیاری از موارد عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی منجر به مرگ جنین در داخل رحم مادر و یا سقط او می شود. بهتر است این نکته مهم را هم بدانید که در برخی موارد عارضه هیدروپس فتالیس خود به خود در بدن جنین اتفاق می افتد و علت مشخصی هم ندارد به ویژه هنگامی که این عارضه در نتیجه بروز یک فرایند عفونی در بدن مادر باشد.

روش تشخیص هیدروپس فتالیس پس از تولد نوزاد :

در شرایط معمولی، پزشکان وجود عارضه هیدروپس فتالیس را قبل از تولد نوزاد با استفاده از سونوگرافی تشخیص می دهند. اما به خاطر داشته باشید زمانی که این عارضه به صورت غیرطبیعی و به صورت مجموعه-های سیال حداقل در دو فضای مختلف از بدن جنین وجود داشته باشد تشخیص آن دشوار خواهد بود.
اگر تجمع مایع فقط در یک منطقه از بدن جنین و به مقدار بسیار کمی رخ داده باشد، پزشکان نمی توانند صد در صد تشخیص دهند که عارضه موجود در بدن او هیدروپس فتالیس باشد. در عوض اگر مقدار مایع در یک نقطه از بدن جنین افزایش یابد، دکتر معالج شما می تواند به سادگی آن منطقه را شناسایی کند. روش تشخیص تورم بیش از حد ناشی از عارضه هیدروپس فتالیس غیرایمنی شامل یک نوع آزمایش خون از مادر در دوران بارداری است که به نظر می رسد برای شناسایی آنتی بادی های مرتبط با ناسازگاری های گروه خونی، گزینه مناسبی باشد.

انجام آزمایشات پس از تشخیص مشکل هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنین:

از آنجا که وجود ناهنجاری قلبی و یا اختلالات ژنتیکی از علل شایع بروز مشکل هیدروپس فتالیس غیرایمنی در بدن جنین به شمار می روند، پزشکان متخصص زنان و زایمان توصیه اکید برای انجام اکوکاردیوگرافی جنینی (سونوگرافی تخصصی قلب) را به منظور تشخیص هر نوع ناهنجاری های ساختاری و یا ریتم غیرطبیعی قلب دارند. سایر آزمایشاتی که دکتر انجام آنها را به مادر باردار توصیه می کند، مربوط به وجود انواع مختلف عفونت ها، اختلالات ژنتیکی و یا دیگر مسائل مادرزادی می باشد که ممکن است با بروز عارضه هیدروپس فتالیس در بدن جنین مرتبط باشد. همچنین، در برخی موارد هم ممکن است دکتر معالج، مشاوران ژنتیکی را برای کمک به ارزیابی عارضه هیدروپس فتالیس و حل آن به مادران باردار معرفی نماید.
به عنوان یک خانم باردار به خاطر داشته باشید که اگر دکتر معالج شما اطمینان داشته باشد که جنین داخل رحمتان به یکی از انواع عارضه های هیدروپس فتالیس مبتلا است، حتما شما را به یک perinatologist و یا متخصص حاملگی های پرخطر معرفی خواهد کرد.

در مشکل هیدروپس فتالیس یا آب آوردن بدن جنین را جدی بگیرید (بخش دوم) راههای تشخیص و درمان هیدروپس فتالیس را دنبال کنید.