مجله شهرزاد: تلویزیون، رسانه‌ای فراگیر و پرمخاطب است که اگرچه برای کودکان و نوجوانان، برنامه‌هایی را تهیه و پخش می‌کند، اما کودکان، به دیدن برنامه‌های خاص خودشان، بسنده نکرده و پای سایر برنامه‌ها نیز می‌نشینند. کودکان و نوجوانان اغلب، ساعت‌های طولانی را صرف تماشای برنامه‌های تلویزیونی می‌کنند و به همین ترتیب، تاثیر بیش‌تری را از این رسانه دریافت می‌کنند. در این حال، بازگشایی شبکه پویانمایی جدیدی که از صبح تا شب، انواع انیمیشن را پخش می‌کند و کودکانی را که دایم، از فعالیت نکردن آن‌ها گله‌مندیم، پای تلویزیون میخ‌کوب نگه می‌دارد، چه محاسن و معایبی دارد؟ آیا این، راه‌کار درستی برای سرگرم کردن کودکان و رونیاوردن آن‌ها به شبکه‌های انیمیشن ماهواره‌ای است؟ این‌ها، سوال‌هایی است که در پرونده این شماره، از کارشناسان صاحب‌نظر کشور، جویا شده‌ایم.
حتی یک برنامه خوب هم برای همه، خوب نیست
واقعیت این است که برنامه‌های تلویزیونی می‌توانند پیام‌های مختلفی را صادر کرده و گیرنده‌ها یا کودکان ما هم، پیام‌های مختلفی را دریافت می‌کنند. بنابراین اگر برنامه‌ای، برای کودکی خوب و مفید باشد، دلیل بر این نیست که برای کودک دیگری نیز خوب باشد. مثلا انیمیشن‌هایی که در آن‌ها، به مساله مرگ پرداخته می‌شود، ممکن است برای کودکان حتی آموزش‌هایی داشته باشد که بتواند آن‌ها را با واقعیت‌های طبیعی زندگی آشنا کند تا رشد و تکامل صحیحی در این زمینه داشته باشند، اما در عین حال ممکن است همین برنامه، برای کودکی که زمینه اضطراب بیمارگونه دارد، مناسب نباشد.
وقتی تلویزیون جای مامان و بابا را می‌گیرد
مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که امروزه، کودکان، زمان زیادی را با تلویزیون می‌گذرانند. یک علت این اتفاق، شاید مشغله‌های والدین باشد؛ آن‌ها ترجیح می‌دهند کودکان‌شان، پای تلویزیون نشسته و مزاحم کار آن‌ها نشوند. به همین دلیل، کودکان حتی غذایشان را جلوی تلویزیون می‌خورند. این قبیل کودکان، به‌طور مستمر زیر نفوذ بار اطلاعاتی فراوانی قرار می‌گیرند. در همین زمان است که عقیده و طرز فکر کودکان، به‌طور منفعلانه‌ای شکل می‌گیرد و به‌جای آن‌که تاثیرگذار باشند، دایم تاثیرپذیرند.
محدود کردن کودکان یا مدیریت کردن برنامه‌های تلویزیون؟
بسیاری از ما، همواره می‌پرسیم که چرا کودکان‌مان، این گونه فکر می‌کنند و چرا طرز فکر کودکان امروزی تا این حد متفاوت با صلح و آرامش است. واقعیت این است که ما اصلا نمی‌دانیم منبعی که این افکار را به کودکان‌مان داده کجاست! درست است که کودکان در ظاهر مشغول دیدن یک فیلم یا انیمیشن می‌شوند، اما در واقع، در حال آموزش گرفتن از یک فرهنگ هستند. این‌که ما فقط بترسیم و کودکان‌مان را محدود کنیم، چیزی را درست نمی‌کند. اگر کودک محدود شود، فقط از دیگر هم‌سن‌وسالانش عقب می‌افتد؛ در مقابل اگر تلویزیون و دستگاه‌های پخشکننده فیلم و انیمیشن، اطلاعات درست و صحیحی را به فرزندان‌مان بدهند، بسیار خوب و باارزش هستند و می‌توانند سطح تکامل فرهنگی کودک را ارتقا بخشند.
این یک فیلم است؛ واقعی نیست
از نظر علمی، وقتی کودکان به سن آموزش یا شش، هفت سالگی می‌رسند، کمی قانون‌مند شده و می‌توانند به‌تدریج، فانتزی را از واقعیت جدا کنند، اما کودکان بسته به هوش، تجربه‌ها و پتانسیل‌های وجودی‌شان متفاوت عمل می‌کنند. بعضی از کودکان، حتی تا 11 سالگی که نوع تفکر، متفاوت می‌شود و معمولا حالت انتزاعی پیدا می‌کند، فرق بین فانتزی و واقعیت را به‌درستی تشخیص نمی‌دهند. حتی ممکن است تفکر عینی، در بعضی از بزرگسالان، هم‌چنان استمرار پیدا کرده و تفکر انتزاعی، در آن‌ها شکل نگیرد. چنین افرادی به‌راحتی می‌توانند با یک هنرپیشه یا شخصیت بازی‌های رایانه‌ای، همانندسازی کنند و خودشان را جای آن‌ها بگذارند. به همین دلیل، گاهی پس از پخش برنامه‌هایی از تلویزیون، شاهد بروز اتفاق‌هایی هستیم که کودکان خود را جای بازیگر اصلی فیلم گذاشته و حوادثی را برای خود ایجاد کرده‌اند.
وضعیت روح و روان فرزندتان چطور است؟
در تحقیقات انجام‌شده، دیده شده رشد جسمانی کودکانی که زمان‌های زیادی را با تلویزیون می‌گذرانند، به خطر می‌افتد. این کودکان، علاوه‌بر مشکلات روحی و روانی، ممکن است دچار چاقی مفرط و مشکلات قلبی- عروقی هم شوند. بنابراین ما با طیفی از مشکلات، روبه‌رو هستیم. پس، فکر نکنید وقتی کودکتان، پای تلویزیون نشسته و برنامه‌ای را تماشا می‌کند، همه‌چیز آرام است و شما با خیال راحت، میتوانید به کارهایتان برسید. مطمئن باشید این لحظات، لحظات مهمی هستند؛ زیرا در آینده باید وقت زیادی صرف کنید تا مشکلات احتمالی را که برای کودک ایجاد شده، برطرف کنید. متاسفانه، امروزه تلویزیون، نقش ارزشی فراوانی برای کودکان پیدا کرده است. بسیاری از کودکان، پای شبکه‌های ماهواره‌ای و تلویزیونی می‌نشینند، حتی درباره آن‌ها صحبت کرده و سریال‌ها را پی‌گیری می‌کنند.
بسیاری از والدین به ما مراجعه می‌کنند که مثلا خط فرزند ما خوب نیست. وقتی بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم این کودک، هیچ‌گونه مهارت حرکتی ظریفی را در خود توسعه نداده که خطش خوب شود؛ یعنی زمانی که باید بازی می‌کرده، محدود شده و پای تلویزیون نشسته. حالا، ما باید سعی کنیم در قالب کار درمانی، مشکلش را حل کنیم.
وقتی کودکتان پای تلویزیون می‌نشیند، وظیفه شما چیست؟
به برنامه‌هایی که کودکان، دوست‌شان دارند و می‌بینند، دقت کنید. دست‌کم گاهی وقت‌ها، کنار فرزندان‌تان نشسته و با آن‌ها، تلویزیون ببینید. در این زمان، می‌توان با کودکان تعامل برقرار کرد.
برنامه‌های تلویزیون، حتی اگر خوب هم باشند، باید محدود شده و کودک، فقط ساعت خاصی، اجازه تماشای تلویزیون را داشته باشد. بنابراین در زمان‌های تعیین‌شده‌ای، آن را روشن و در زمان‌های خاصی، آن را خاموش کنید. یکی از زمان‌هایی که تلویزیون حتما باید خاموش باشد، هنگام صرف غذاست. متاسفانه، بسیاری از خانواده‌ها، سفره را پهن و هم‌زمان، تلویزیون را هم روشن می‌کنند. دقت داشته باشید که زمان غذا خوردن، هنگام تعامل اعضای خانواده با هم است و در این زمان‌ها، می‌توان با کودکان ارتباط برقرار کرد.
تلویزیون را به هیچ‌وجه، در اتاق فرزندتان نگذارید. بسیار دیده شده که خانواده‌ها با خرید یک تلویزیون جدید، تلویزیون قدیمی را در اتاق فرزندشان می‌گذارند. این کار درست نیست؛ زیرا نمی‌توانید هیچ نظارتی بر برنامه‌هایی که کودک می‌بیند، داشته باشید.
وقتی برنامه‌ای، صحنه‌های خشن و پرخاش‌گرانه دارد یا رفتارهای جنسی را نشان می‌دهد، همان لحظه تلویزیون را خاموش کنید و به فرزندتان بگویید که به‌دلیل خشونت نادرستی که در فیلم نمایش داده شده یا رفتاری که بازیگران داشتند و یک کار خصوصی بود، تلویزیون را خاموش کردید. در این زمان کودک متوجه اشتباهاتی که در فیلم اتفاق افتاده می‌شود و آن‌ها را درست تلقی نمی‌کند.
برنامه‌هایی را که کودکان، مجاز به دیدن آن‌ها هستند یا از دیدن آن‌ها منع شده‌اند، برایشان مشخص کنید و علت مخالفت یا عدم مخالفت خود را هم توضیح دهید.
با کودکان‌تان درباره برنامه‌های تلویزیون صحبت کنید. نظرهای آن‌ها را بپرسید و نظرهای خود را برایشان بازگو کنید. سپس، بر نکته‌های مثبت آن برنامه، مانند احترام گذاشتن، دوستی، هم‌کاری و...، تاکید کرده و در مورد نکته‌های منفی فیلم نیز با او صحبت کنید تا مراقب باشد از آن‌ها الگوبرداری
نکند.
واقعیت این است که برنامه‌های تلویزیونی می‌توانند پیام‌های مختلفی را صادر کرده و گیرنده‌ها یا کودکان ما هم، پیام‌های مختلفی را دریافت می‌کنند. بنابراین اگر برنامه‌ای، برای کودکی خوب و مفید باشد، دلیل بر این نیست که برای کودک دیگری نیز خوب باشد. مثلا انیمیشن‌هایی که در آن‌ها، به مساله مرگ پرداخته می‌شود، ممکن است برای کودکان حتی آموزش‌هایی داشته باشد که بتواند آن‌ها را با واقعیت‌های طبیعی زندگی آشنا کند تا رشد و تکامل صحیحی در این زمینه داشته باشند، اما در عین حال ممکن است همین برنامه، برای کودکی که زمینه اضطراب بیمارگونه دارد، مناسب نباشد.
وقتی تلویزیون جای مامان و بابا را می‌گیرد
مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که امروزه، کودکان، زمان زیادی را با تلویزیون می‌گذرانند. یک علت این اتفاق، شاید مشغله‌های والدین باشد؛ آن‌ها ترجیح می‌دهند کودکان‌شان، پای تلویزیون نشسته و مزاحم کار آن‌ها نشوند. به همین دلیل، کودکان حتی غذایشان را جلوی تلویزیون می‌خورند. این قبیل کودکان، به‌طور مستمر زیر نفوذ بار اطلاعاتی فراوانی قرار می‌گیرند. در همین زمان است که عقیده و طرز فکر کودکان، به‌طور منفعلانه‌ای شکل می‌گیرد و به‌جای آن‌که تاثیرگذار باشند، دایم تاثیرپذیرند.
بسیاری از ما، همواره می‌پرسیم که چرا کودکان‌مان، این گونه فکر می‌کنند و چرا طرز فکر کودکان امروزی تا این حد متفاوت با صلح و آرامش است. واقعیت این است که ما اصلا نمی‌دانیم منبعی که این افکار را به کودکان‌مان داده کجاست! درست است که کودکان در ظاهر مشغول دیدن یک فیلم یا انیمیشن می‌شوند، اما در واقع، در حال آموزش گرفتن از یک فرهنگ هستند. این‌که ما فقط بترسیم و کودکان‌مان را محدود کنیم، چیزی را درست نمی‌کند. اگر کودک محدود شود، فقط از دیگر هم‌سن‌وسالانش عقب می‌افتد؛ در مقابل اگر تلویزیون و دستگاه‌های پخشکننده فیلم و انیمیشن، اطلاعات درست و صحیحی را به فرزندان‌مان بدهند، بسیار خوب و باارزش هستند و می‌توانند سطح تکامل فرهنگی کودک را ارتقا بخشند.
این یک فیلم است؛ واقعی نیست
از نظر علمی، وقتی کودکان به سن آموزش یا شش، هفت سالگی می‌رسند، کمی قانون‌مند شده و می‌توانند به‌تدریج، فانتزی را از واقعیت جدا کنند، اما کودکان بسته به هوش، تجربه‌ها و پتانسیل‌های وجودی‌شان متفاوت عمل می‌کنند. بعضی از کودکان، حتی تا 11 سالگی که نوع تفکر، متفاوت می‌شود و معمولا حالت انتزاعی پیدا می‌کند، فرق بین فانتزی و واقعیت را به‌درستی تشخیص نمی‌دهند. حتی ممکن است تفکر عینی، در بعضی از بزرگسالان، هم‌چنان استمرار پیدا کرده و تفکر انتزاعی، در آن‌ها شکل نگیرد. چنین افرادی به‌راحتی می‌توانند با یک هنرپیشه یا شخصیت بازی‌های رایانه‌ای، همانندسازی کنند و خودشان را جای آن‌ها بگذارند. به همین دلیل، گاهی پس از پخش برنامه‌هایی از تلویزیون، شاهد بروز اتفاق‌هایی هستیم که کودکان خود را جای بازیگر اصلی فیلم گذاشته و حوادثی را برای خود ایجاد کرده‌اند.
در تحقیقات انجام‌شده، دیده شده رشد جسمانی کودکانی که زمان‌های زیادی را با تلویزیون می‌گذرانند، به خطر می‌افتد. این کودکان، علاوه‌بر مشکلات روحی و روانی، ممکن است دچار چاقی مفرط و مشکلات قلبی- عروقی هم شوند. بنابراین ما با طیفی از مشکلات، روبه‌رو هستیم. پس، فکر نکنید وقتی کودکتان، پای تلویزیون نشسته و برنامه‌ای را تماشا می‌کند، همه‌چیز آرام است و شما با خیال راحت، میتوانید به کارهایتان برسید. مطمئن باشید این لحظات، لحظات مهمی هستند؛ زیرا در آینده باید وقت زیادی صرف کنید تا مشکلات احتمالی را که برای کودک ایجاد شده، برطرف کنید. متاسفانه، امروزه تلویزیون، نقش ارزشی فراوانی برای کودکان پیدا کرده است. بسیاری از کودکان، پای شبکه‌های ماهواره‌ای و تلویزیونی می‌نشینند، حتی درباره آن‌ها صحبت کرده و سریال‌ها را پی‌گیری می‌کنند.
بسیاری از والدین به ما مراجعه می‌کنند که مثلا خط فرزند ما خوب نیست. وقتی بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم این کودک، هیچ‌گونه مهارت حرکتی ظریفی را در خود توسعه نداده که خطش خوب شود؛ یعنی زمانی که باید بازی می‌کرده، محدود شده و پای تلویزیون نشسته. حالا، ما باید سعی کنیم در قالب کار درمانی، مشکلش را حل کنیم.
وقتی کودکتان پای تلویزیون می‌نشیند، وظیفه شما چیست؟
به برنامه‌هایی که کودکان، دوست‌شان دارند و می‌بینند، دقت کنید. دست‌کم گاهی وقت‌ها، کنار فرزندان‌تان نشسته و با آن‌ها، تلویزیون ببینید. در این زمان، می‌توان با کودکان تعامل برقرار کرد.
برنامه‌های تلویزیون، حتی اگر خوب هم باشند، باید محدود شده و کودک، فقط ساعت خاصی، اجازه تماشای تلویزیون را داشته باشد. بنابراین در زمان‌های تعیین‌شده‌ای، آن را روشن و در زمان‌های خاصی، آن را خاموش کنید. یکی از زمان‌هایی که تلویزیون حتما باید خاموش باشد، هنگام صرف غذاست. متاسفانه، بسیاری از خانواده‌ها، سفره را پهن و هم‌زمان، تلویزیون را هم روشن می‌کنند. دقت داشته باشید که زمان غذا خوردن، هنگام تعامل اعضای خانواده با هم است و در این زمان‌ها، می‌توان با کودکان ارتباط برقرار کرد.
تلویزیون را به هیچ‌وجه، در اتاق فرزندتان نگذارید. بسیار دیده شده که خانواده‌ها با خرید یک تلویزیون جدید، تلویزیون قدیمی را در اتاق فرزندشان می‌گذارند. این کار درست نیست؛ زیرا نمی‌توانید هیچ نظارتی بر برنامه‌هایی که کودک می‌بیند، داشته باشید.
وقتی برنامه‌ای، صحنه‌های خشن و پرخاش‌گرانه دارد یا رفتارهای جنسی را نشان می‌دهد، همان لحظه تلویزیون را خاموش کنید و به فرزندتان بگویید که به‌دلیل خشونت نادرستی که در فیلم نمایش داده شده یا رفتاری که بازیگران داشتند و یک کار خصوصی بود، تلویزیون را خاموش کردید. در این زمان کودک متوجه اشتباهاتی که در فیلم اتفاق افتاده می‌شود و آن‌ها را درست تلقی نمی‌کند.
برنامه‌هایی را که کودکان، مجاز به دیدن آن‌ها هستند یا از دیدن آن‌ها منع شده‌اند، برایشان مشخص کنید و علت مخالفت یا عدم مخالفت خود را هم توضیح دهید.
با کودکان‌تان درباره برنامه‌های تلویزیون صحبت کنید. نظرهای آن‌ها را بپرسید و نظرهای خود را برایشان بازگو کنید. سپس، بر نکته‌های مثبت آن برنامه، مانند احترام گذاشتن، دوستی، هم‌کاری و...، تاکید کرده و در مورد نکته‌های منفی فیلم نیز با او صحبت کنید تا مراقب باشد از آن‌ها الگوبرداری
نکند.
گردآوری توسط بخش دنیای کودکانه ، سرگرمی کودک سایت آکاایران