در بارداری‌های دوقلویی احتمال کم خون شدن مادر و خون‌ریزی او بعد از زایمان بیشتر است.
از هفت‌قلوهای خبرساز مشهدی حالا فقط یک خواهر و برادر مانده‌اند. از پنج تای آنها تنها یک خاطره بارداری برای مادر مانده و حتی یکی از آنها را یک هفته پیش از زایمان از دست داده است. این در حالی است که پدر خانواده معتقد است اگر او و همسرش دانش و اطلاعات بیشتری در مورد چندقلوزایی داشتند از میان هفت فرزندش، پنج تای آنها از بین نمی‌رفتند. در این گزارش پزشکان این نوزادان اطلاعات کافی برای حفظ فرزاندان چندقلو را به شما ارائه می‌کنند.
از هفت قلوهایی که با از بین رفتن یکی از آنها بقیه چندقلوها تحت تاثیر قرار گرفتند، حالا تنها یک خواهر و برادر آن هم با شرایطی ویژه و تحت مراقبت در بیمارستان باقی مانده‌اند. پدر چندقلوها با نگرانی از احتمال بیماری دو فرزند باقی‌مانده می‌گوید: صحبت‌هایی از جانب پزشکان نقل شده که ما را از سلامت این خواهر و برادر خاطرجمع نمی‌کند، چراکه هنگام تولد ریه‌های بچه‌ها شکل نگرفته بود و از همه مردم خواستار دعا برای سلامتی و ماندن فرزندانم هستم.
دکتر فاطمه تارا، پزشک معالج کودکان طی گفت‌وگو با رسانه‌ها می‌گوید: این نوزادان در سن 28 هفتگی متولد شده‌اند و زایمان آنها زودتر از موعد بوده است. یک قُل قبل از تولد در رحم مادر فوت کرده و 5 نوزاد دختر و یک پسر برای احتیاط بیشتر در وضعیت حمایت تنفسی قرار گرفتند. آنها اگرچه از نظر جسمانی مشکلی نداشتند، اما مشکلات تنفسی یکی از قُل‌ها ما را به اعمال اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی واداشت.
دکتر فاطمه تارا با اشاره به پیشنهاد سقط‌درمانی پیش از تولد نوزادان به این خانواده می‌گوید: بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد احتمال زنده ماندن این نوزادان که بین 720 تا 0 گرم وزن داشتند بین 70 تا 80 درصد بود و حال این چندقلوها از ابتدا مساعد نبود.
تجویزپزشک برای چندقلوهای مشکل‌دار
رئیس بخش نوزادان بیمارستان ام‌البنین (س) توصیه می‌کند، باید به والدین مادرانی که بیش از سه قل دارند اطلاع داده شود قبل از هفته شانزدهم به پزشک متخصص مراجعه کنند تا جنین‌های مشکل‌دار با آمپول‌های خاص از بین بروند، این کار به لحاظ شرعی، علمی و اخلاقی مشکلی ندارد و سقط جنین به حساب نمی‌آید زیرا موجب سلامت مادر و سایر نوزادان می‌شود. وی خاطرنشان می‌کند: هم‌اکنون سه میلیون زوج نابارور در سطح کشور وجود دارند که تنها یک‌پنجم آنها توان پرداخت هزینه‌های درمان نازایی خود را دارند.
توجه بیشتر برای بارداری دو یا چندقلویی
مریم بهادرزاده، کارشناس ارشد مامایی بیمارستان ام‌البنین(س) در این رابطه که بسیاری از مادران به دلیل ارثی که در خانواده خودشان یا همسرشان وجود دارد دوقلو یا چندقلو باردار می‌شوند می‌گوید: گاه برخی به علت درمان ناباروری ممکن است حاملگی چندقلو را تجربه کنند. وی در ادامه با اشاره به اینکه دوقلو بودن جنین‌ها در سونوگرافی چگونه تشخیص داده می‌شود، می‌افزاید: در ماه‌های اول که هنوز سونوگرافی برای مادر انجام نگرفته معمولا پزشک با تشخیص اندازه رحم مادر که بزرگ‌تر از حد طبیعی است یا با تشخیص ضربان قلب بیش از یک جنین، می‌تواند احتمال دوقلویی را بدهد. ممکن است در جنسیت چندقلوها اشتباه شود اما در تشخیص تعداد چون ضربان قلب مشخص است، امکان خطا وجود ندارد. این کارشناس ارشد مامایی اضافه می‌کند: سختی‌های بارداری در چندقلوها برای مادر بیشتر مشاهده می‌شود.
چندقلوها برای دنیا آمدن عجله دارند
وی با اشاره به خطرات چندقلوزایی تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین خطرها در چندقلوزایی، زایمان زودرس یا تولد نوزاد نارس است. یک بارداری طبیعی حدود 40 هفته طول می‌کشد، ولی یک بارداری دوقلویی حدود 35 تا 37 هفته به طول می‌انجامد. نزدیک به نیمی از تمام دوقلوها به‌طور نارس به دنیا می‌آیند (قبل از 37 هفتگی) و خطر زایمان زودرس با زیاد شدن تعداد نوزادان چندقلو، افزایش می‌یابد. بهادرزاده ادامه می‌دهد: مادرانی که برای بارداری سن‌شان بالا رفته یا دیر باردار شده‌اند، با تخمک‌گذاری تحت درمان قرار می‌گیرند و گاه تخمک‌گذاری در آنها تحریک می‌شود و امکان چند قلوزایی با زیادی تخمک، دوقلوزایی یا چندقلوزایی افزایش می‌یابد.
عوامل‌بارداری‌دو یا چندقلوزایی
صدیقه شریعت‌مقانی، کارشناس ارشد بهداشت باروری دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به بارداری دو یا چندقلویی و توجه به علائم و مواردی که برای این مادران وجود دارد می‌گوید: زایمان زودرس یکی از عوارض جدی است که سلامت دوقلوها را تهدید می‌کند، چراکه دو جنین به علت رشد در ماه‌های آخر و اعمال فشار به رحم مادر، درد ایجاد می‌کنند و ممکن است زمان زایمان جلو بیفتد. شریعت با اشاره به مشکلات تنفسی نوزادان می‌گوید: ناراحتی‌های تنفسی یکی از مشکلاتی است که پس از زایمان زودرس برای نوزادان دوقلو ایجاد می‌شود، نارس بودن ریه‌ها دو قلوها را به ناراحتی‌های تنفسی مبتلا می‌کند، به همین دلیل باید برای تکامل ریه‌ها مدتی را در بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان بگذرانند. شریعت با اشاره به سایر مواردی که مادران دوقلوها یا چندقلوها باید رعایت کنند می‌گوید: وزن کم نوزاد هنگام تولد تاثیرگذار است، فشار خون بالا نیز موثر بوده و مادرانی که دوقلو باردار هستند، باید به‌طور منظم در دوران بارداری خود تحت مراقبت پزشک متخصص زنان باشند و فشار خون‌‌شان بررسی شود تا در صورت بالا بودن، اقدامات درمانی برای‌شان انجام گیرد.
این کارشناس ارشد مامایی در ادامه می‌گوید: دیابت بارداری در مادرانی که دو قلو باردار هستند، شایع‌تر از بقیه مادران است. باید قند خون این مادران به‌طور مرتب کنترل شود تا در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرطبیعی، درمان برای‌شان صورت گیرد.
بهترین زایمان کدام است؟
شریعت درباره نوع زایمان می‌گوید: احتمال کم زایمان طبیعی در دوقلوزایی باعث می‌شود امکان انجام زایمان طبیعی برای مادر وجود نداشته باشد و به روش سزارین نوزاد را به دنیا آورد. معمولا سزارین تنها در شرایط خاصی توصیه می‌شود که یکی از این شرایط، دوقلو یا چندقلوزایی است و از این رو موارد بسیار کمی گزارش شده که نوزادان دوقلو با زایمان طبیعی به دنیا آمده باشند.
مراقب کم‌خونی باشید
مادرانی که دوقلو حامله هستند، باید بدانند که به مقدار زیادی کالری در روز نیازمندند. احتمال تولد نوزادان کم‌خون طی حاملگی‌های دوقلویی بیشتر است، بنابراین به مادرانی که دوقلو حامله هستند، توصیه می‌شود هم از مواد غذایی سرشار از آهن طی دوران بارداری استفاده کرده و هم قرص آهن را طبق تجویز پزشک مصرف کنند. اضافه شدن وزن مادر در دوران بارداری، امری طبیعی است. واضح است که این میزان افزایش وزن در مادرانی که دوقلو باردار هستند، بیشتر باشد.
این کارشناس ارشد مامایی با اشاره به مصرف قرص اسیدفولیک برای تمام مادران باردار و الزامی بودن آن توصیه می‌کند: اسید فولیک به رشد بافت عصبی نوزادان کمک زیادی می‌کند و در صورت دریافت نکردن اسید فولیک کافی در دوران بارداری، احتمال به دنیا آمدن نوزادان با مشکلات عصبی زیاد می‌شود. شریعت با اشاره به اینکه ویار بارداری طی حاملگی‌های دوقلویی تشدید می‌شود، اظهار می‌کند: میزان هورمون‌های بدن مادر در اوایل حاملگی به‌شدت افزایش پیدا می‌کند، بنابراین مادر باید راهکارهای مناسبی را برای غلبه بر ویار حاملگی رعایت کند.
دوقلوهای همسان، نیمه‌همسان و غیرهمسان
شریعت درخصوص تولد دوقلوهای همسان، نیمه‌همسان و غیرهمسان توضیح می‌دهد: به‌طورکلی در هر زایمان احتمال دوقلوزایی یک درصد است و دو درصد از کل نوزادان هر جمعیت دوقلو هستند. معمولا در هر بارداری یک جنین وجود دارد، اما گاه به علت نامعلومی در یک ماه دو تخمک از تخمدان زن آزاد می‌شود که هر یک به‌طور مستقل با یک اسپرم جداگانه بارور می‌شود.گاه نیز سلول تخم حاصل از ترکیب سلول جنسی زن (تخمک) و سلول جنسی مرد (اسپرم)، در مراحل ابتدایی تشکیل به دو سلول تخم تبدیل می‌شود که هرکدام از این سلول‌ها یک جنین مستقل را به وجود می‌آورد. در حالت اول، دوقلو را دوتخمی ـ دی‌زیگوت ـ یا غیرهمسان می‌نامیم، بنابراین دوقلوهای دوتخمی حاصل لقاح، تخمک و اسپرم هستند. این دوقلوها ممکن است همجنس یا غیرهمجنس باشند. آنها شباهت دو خواهر یا برادر معمولی را دارند، با این تفاوت که در یک زمان به دنیا می‌آیند.
نطفه همسان‌ها چطور به وجود می‌آید؟
شریعت ادامه می‌دهد: در حالت دوم که یک تخمک با یک اسپرم بارور می‌شود، دوقلوی حاصل از این لقاح را تخمی ـ مونوزیگوت- یا همسان می‌نامیم. این نوع دوقلوها همیشه همجنس‌اند، اما ممکن است براساس زمان تقسیم، رشد متفاوتی داشته باشند. دوقلوهای تک‌تخمی خصوصیات جسمی یکسان و ویژگی‌های ژنتیکی همانند دارند. رنگ پوست، مو، چشم و ساختار بدن آنها مشابه است و گروه‌های خونی یکسانی دارند. آنها اغلب تصاویر آینه‌ای یکدیگرند. در جمعیت عمومی، تعداد دوقلوهای دوتخمی بیشتر از دوقلوهای تک‌تخمی است. اما اگر تخمک مادر قبل از لقاح دونیم شود و هر نیمه با یک اسپرم مستقل بارور شود، دوقلوی حاصل را نیمه‌همسان می‌نامیم.
نکات جالب کشف شده درباره دوقلو‌دار شدن
در زنان با گروه‌های خونی A و O- به‌دلایل نامشخصی- شیوع دوقلوزایی نسبت به جمعیت عمومی بیشتر است، جالب آنکه در زنانی که در اواخر دوره تخمک‌گذاری باردار می‌شوند، احتمال بارداری چندقلو بیشتر است که این موضوع شاید به علت رسیده بودن بیش از حد تخمک‌ها باشد.
بارداری چندقلویی قابل تشخیص است؟
این کارشناس ارشد مامایی باتوجه به بارداری دوقلویی می‌افزاید: بارداری دوقلویی را می‌توان با روش‌های بالینی، بیوشیمیایی و بیوفیزیکی تشخیص داد. در معاینه، ارتفاع جسم رحم از میزان مورد انتظار برای بارداری تک‌قلویی در همان سن بیشتر است درنتیجه شکم بزرگ‌تر از حد معمول آن سن جنینی می‌شود. در ادامه بارداری ممکن است دو جنین قابل لمس باشند و دو سرعت ضربان قلب مختلف شنیده شود. اگر تنها به روش‌های بالینی فوق اکتفا شود، تقریبا یک‌سوم بارداری‌های دوقلویی تشخیص داده نمی‌شوند و در زمان زایمان کشف می‌شوند، بنابراین از آزمون‌های بیوفیزیکی و بیوشیمیایی کمک گرفته می‌شود.
سونوگرافی قادر به نشان دادن بارداری دوقلویی، وضعیت جفت، پرده‌های جنینی و نیز تعیین جنسیت جنین‌هاست، اما خطاهای تشخیصی در این روش- در مواردی که بیش از دو جنین وجود داشته باشد- بسیار شایع است. تغییرات فیزیولوژیکی در زنان با بارداری دوقلویی شکل تشدیدشده تغییرات بارداری‌های تک‌قلویی است.
مادرهای سن بالا، چندقلو باردار می‌شوند؟
کارشناس ارشد بهداشت باروری دانشگاه شهید بهشتی بااشاره به تاثیر تعداد حاملگی‌های قبلی در چندقلوزایی می‌گوید: هرقدر تعداد حاملگی‌های قبلی بیشتر باشد احتمال حاملگی چندقلویی زیادتر است، اما مسئله‌ای که در سال‌های اخیر بیشتر باعث دوقلوزایی شده، بالا رفتن سن حاملگی است. با بالا رفتن سن مادر‌ها در زایمان اول و بعضی اختلالات هورمونی، تعداد تخمک‌هایی که در هر دوره ماهانه به داخل رحم آزاد می‌شود ممکن است بیشتر از یک عدد باشد و همین موضوع، شانس دوقلوزایی را بالا می‌برد. به غیر از این عامل، پیشرفت تکنولوژی و علم درمان ناباروری و به کارگیری هورمون‌ها باعث شده خانم‌هایی که تا پیش از این نابارور تشخیص داده می‌شدند، قادر به بارداری باشند اما باید توجه داشت که شانس چند قلوزایی در این روش‌ها افزایش می‌یابد. داروهای بارداری باعث آزاد شدن چند تخمک می‌شوند و در حاملگی‌های خارج رحمی و لقاح مصنوعی هم پزشکان برای بالا‌تر بردن شانس موفقیت همزمان از چند تخمک بارور شده استفاده می‌کنند که همین مسئله می‌تواند باعث چند قلوزایی شود. دوقلوزایی در زنان قدبلندی که از روش آی‌وی‌اف استفاده می‌کنند هم بیشتر است.
نـکـاتی دربـاره بارداری چنـدقـلویـی
همه خانم‌ها هرقدر هم از بچه‌داری بی‌اطلاع باشند بالاخره با اطلاع از بارداری‌شان توصیه‌ها و هشدارهایی را از اطرافیان دریافت می‌کنند، اما خانم‌هایی که دو یا چندقلو باردار می‌شوند معمولا آنچه باید بدانند را از دوستان و آشنایان نمی‌شنوند زیرا احتمال دو یا چندقلو باردار شدن آنقدرها زیاد نیست که اطرافیان درباره سلامت مادر در دوران چنین بارداری چیز زیادی بدانند. افزایش احتمال دوقلوزایی در دهه‌های سوم و چهارم زندگی در این دوره‌های زندگی چرخه‌های قاعدگی کم‌کم نظم خود را از دست می‌دهند و ممکن است در یک ماه دو فولیکول به‌طور همزمان رشد کنند و به خاطر مقاربت هر دو بارور شوند بدون اینکه زوج از روش‌های آزمایشگاهی استفاده کرده باشند.
اسیدفولیک بیشتر
خانم‌هایی که دوقلو باردارند برای پیشگیری از نقایص مادرزادی (مربوط به سیستم عصبی مرکزی) باید مقدار بیشتری اسید فولیک مصرف کنند البته با تجویز و صلاحدید پزشک متخصص معالج.
مراجعه مستمر به متخصص زنان
بارداری‌های دوقلویی نسبت به بارداری‌های تک‌قلویی به مراقبت‌های بیشتری نیاز دارد، مثلا سونوگرافی بیشتر برای بررسی رشد و تکامل جنین‌ها. در ضمن خطر سقط به دنبال تست آمنیوسنتز در بارداری دوقلویی بیشتر است.
تهوع صبحگاهی شدیدتر
مادری که دوقلو باردار است هورمون گونادوتروپین بیشتری در جفتش دارد و همین موضوع باعث افزایش حالت تهوع و استفراغ در سه ماهه اول می‌شود البته خبر خوب اینکه تمام این حالات از هفته دوازدهم به بعد از بین خواهند رفت.
دردهای بدنی
خانم‌هایی که دوقلو باردارند از دردهای کمر، پشت، اختلال‌های خواب و سوزش سردل (ترش کردن) بیشتر شکایت دارند.
مشکلات خونی
در بارداری‌های دوقلویی احتمال کم خون شدن مادر و خون‌ریزی او بعد از زایمان بیشتر است.
لک‌بینی بیشتر در سه ماهه اول
مادرانی که در انتظار دوقلو هستند در سه ماهه اول بارداری بیشتر لک می‌بینند و باید بدانند احتمال سقط‌شان هم بالاست اما با دیدن لک روی لباس‌شان نباید بترسند. اگر با انقباضات، لخته خون هم دفع کنید یا خون‌ریزی شدید و مداومی داشته باشید، باید حتما به‌طور اورژانسی به متخصص زنان مراجعه کنید.
این عوارض را ممکن است تجربه کنید
بچه‌ها بیشتر لگد می‌زنند
مادران دوقلوها از هفته هجدهم به بعد تحرک جنین‌های خود یا همان لگد زدن‌های‌شان را حس می‌کنند.
اضافه وزن بیشتر
مادر دوقلوها در دوران بارداری‌اش وزن بیشتری زیاد می‌کند زیرا دو جنین، دو جفت و مقدار بیشتری مایع آمنیوتیکی در شکم دارد، به علاوه ذخایر بدنی هم بیشتر می‌شود. در این بارداری‌ها مادر 15 تا 17 کیلوگرم وزن اضافه می‌کند اما باید مراقب باشد اضافه وزنش بیش از 20 کیلوگرم نشود.
افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری
یکی از مهم‌ترین خطراتی که به دنبال دیابت بارداری مادر را تحریک می‌کند، بزرگ‌تر شدن جنین و نیاز او به سزارین است. مادری که به دیابت بارداری مبتلا شده باید تحت رژیم غذایی مخصوص، ورزش‌های مناسب و در صورت نیاز، دارودرمانی قرار گیرد.
خطر پره اکلامپسی
پره اکلامپسی در بارداری‌های دوقلویی بیشتر رخ می‌دهد و از نشانه‌های آن می‌توان به افزایش فشار خون و میزان پروتئین در خون و تورم دست‌ها و پاها اشاره‌کرد.
خطر قطع جفت
در بارداری‌های چندقلویی احتمال جدا شدن جفت پیش از زایمان در نیمه دوم بارداری وجود دارد. این مشکل می‌تواند منجر به سقط یا به دنیا آوردن نوزاد مرده شود.
زایمان زودرس
بیشتر خانم‌هایی که دوقلو باردارند طی هفته‌های 36 تا 37 فارغ می‌شوند. در این صورت نوزادها باید در بیمارستان تحت مراقبت قرار بگیرند زیرا اگرچه زایمان زودرس در چنین بارداری‌هایی عادی است اما به هر حال نوزاد نارس به مراقبت نیاز دارد. معمولا 60 درصد بارداری‌های دوقلویی و درصد بارداری‌های سه قلویی به صورت زایمان زودرس خاتمه می‌یابند.
از هفت قلوهایی که با از بین رفتن یکی از آنها بقیه چندقلوها تحت تاثیر قرار گرفتند، حالا تنها یک خواهر و برادر آن هم با شرایطی ویژه و تحت مراقبت در بیمارستان باقی مانده‌اند. پدر چندقلوها با نگرانی از احتمال بیماری دو فرزند باقی‌مانده می‌گوید: صحبت‌هایی از جانب پزشکان نقل شده که ما را از سلامت این خواهر و برادر خاطرجمع نمی‌کند، چراکه هنگام تولد ریه‌های بچه‌ها شکل نگرفته بود و از همه مردم خواستار دعا برای سلامتی و ماندن فرزندانم هستم.
دکتر فاطمه تارا، پزشک معالج کودکان طی گفت‌وگو با رسانه‌ها می‌گوید: این نوزادان در سن 28 هفتگی متولد شده‌اند و زایمان آنها زودتر از موعد بوده است. یک قُل قبل از تولد در رحم مادر فوت کرده و 5 نوزاد دختر و یک پسر برای احتیاط بیشتر در وضعیت حمایت تنفسی قرار گرفتند. آنها اگرچه از نظر جسمانی مشکلی نداشتند، اما مشکلات تنفسی یکی از قُل‌ها ما را به اعمال اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی واداشت.
دکتر فاطمه تارا با اشاره به پیشنهاد سقط‌درمانی پیش از تولد نوزادان به این خانواده می‌گوید: بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد احتمال زنده ماندن این نوزادان که بین 720 تا 0 گرم وزن داشتند بین 70 تا 80 درصد بود و حال این چندقلوها از ابتدا مساعد نبود.
تجویزپزشک برای چندقلوهای مشکل‌دار
رئیس بخش نوزادان بیمارستان ام‌البنین (س) توصیه می‌کند، باید به والدین مادرانی که بیش از سه قل دارند اطلاع داده شود قبل از هفته شانزدهم به پزشک متخصص مراجعه کنند تا جنین‌های مشکل‌دار با آمپول‌های خاص از بین بروند، این کار به لحاظ شرعی، علمی و اخلاقی مشکلی ندارد و سقط جنین به حساب نمی‌آید زیرا موجب سلامت مادر و سایر نوزادان می‌شود. وی خاطرنشان می‌کند: هم‌اکنون سه میلیون زوج نابارور در سطح کشور وجود دارند که تنها یک‌پنجم آنها توان پرداخت هزینه‌های درمان نازایی خود را دارند.
توجه بیشتر برای بارداری دو یا چندقلویی
مریم بهادرزاده، کارشناس ارشد مامایی بیمارستان ام‌البنین(س) در این رابطه که بسیاری از مادران به دلیل ارثی که در خانواده خودشان یا همسرشان وجود دارد دوقلو یا چندقلو باردار می‌شوند می‌گوید: گاه برخی به علت درمان ناباروری ممکن است حاملگی چندقلو را تجربه کنند. وی در ادامه با اشاره به اینکه دوقلو بودن جنین‌ها در سونوگرافی چگونه تشخیص داده می‌شود، می‌افزاید: در ماه‌های اول که هنوز سونوگرافی برای مادر انجام نگرفته معمولا پزشک با تشخیص اندازه رحم مادر که بزرگ‌تر از حد طبیعی است یا با تشخیص ضربان قلب بیش از یک جنین، می‌تواند احتمال دوقلویی را بدهد. ممکن است در جنسیت چندقلوها اشتباه شود اما در تشخیص تعداد چون ضربان قلب مشخص است، امکان خطا وجود ندارد. این کارشناس ارشد مامایی اضافه می‌کند: سختی‌های بارداری در چندقلوها برای مادر بیشتر مشاهده می‌شود.
چندقلوها برای دنیا آمدن عجله دارند
وی با اشاره به خطرات چندقلوزایی تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین خطرها در چندقلوزایی، زایمان زودرس یا تولد نوزاد نارس است. یک بارداری طبیعی حدود 40 هفته طول می‌کشد، ولی یک بارداری دوقلویی حدود 35 تا 37 هفته به طول می‌انجامد. نزدیک به نیمی از تمام دوقلوها به‌طور نارس به دنیا می‌آیند (قبل از 37 هفتگی) و خطر زایمان زودرس با زیاد شدن تعداد نوزادان چندقلو، افزایش می‌یابد. بهادرزاده ادامه می‌دهد: مادرانی که برای بارداری سن‌شان بالا رفته یا دیر باردار شده‌اند، با تخمک‌گذاری تحت درمان قرار می‌گیرند و گاه تخمک‌گذاری در آنها تحریک می‌شود و امکان چند قلوزایی با زیادی تخمک، دوقلوزایی یا چندقلوزایی افزایش می‌یابد.
عوامل‌بارداری‌دو یا چندقلوزایی
صدیقه شریعت‌مقانی، کارشناس ارشد بهداشت باروری دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به بارداری دو یا چندقلویی و توجه به علائم و مواردی که برای این مادران وجود دارد می‌گوید: زایمان زودرس یکی از عوارض جدی است که سلامت دوقلوها را تهدید می‌کند، چراکه دو جنین به علت رشد در ماه‌های آخر و اعمال فشار به رحم مادر، درد ایجاد می‌کنند و ممکن است زمان زایمان جلو بیفتد. شریعت با اشاره به مشکلات تنفسی نوزادان می‌گوید: ناراحتی‌های تنفسی یکی از مشکلاتی است که پس از زایمان زودرس برای نوزادان دوقلو ایجاد می‌شود، نارس بودن ریه‌ها دو قلوها را به ناراحتی‌های تنفسی مبتلا می‌کند، به همین دلیل باید برای تکامل ریه‌ها مدتی را در بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان بگذرانند. شریعت با اشاره به سایر مواردی که مادران دوقلوها یا چندقلوها باید رعایت کنند می‌گوید: وزن کم نوزاد هنگام تولد تاثیرگذار است، فشار خون بالا نیز موثر بوده و مادرانی که دوقلو باردار هستند، باید به‌طور منظم در دوران بارداری خود تحت مراقبت پزشک متخصص زنان باشند و فشار خون‌‌شان بررسی شود تا در صورت بالا بودن، اقدامات درمانی برای‌شان انجام گیرد.
این کارشناس ارشد مامایی در ادامه می‌گوید: دیابت بارداری در مادرانی که دو قلو باردار هستند، شایع‌تر از بقیه مادران است. باید قند خون این مادران به‌طور مرتب کنترل شود تا در صورت مشاهده هرگونه علامت غیرطبیعی، درمان برای‌شان صورت گیرد.
بهترین زایمان کدام است؟
شریعت درباره نوع زایمان می‌گوید: احتمال کم زایمان طبیعی در دوقلوزایی باعث می‌شود امکان انجام زایمان طبیعی برای مادر وجود نداشته باشد و به روش سزارین نوزاد را به دنیا آورد. معمولا سزارین تنها در شرایط خاصی توصیه می‌شود که یکی از این شرایط، دوقلو یا چندقلوزایی است و از این رو موارد بسیار کمی گزارش شده که نوزادان دوقلو با زایمان طبیعی به دنیا آمده باشند.
مراقب کم‌خونی باشید
مادرانی که دوقلو حامله هستند، باید بدانند که به مقدار زیادی کالری در روز نیازمندند. احتمال تولد نوزادان کم‌خون طی حاملگی‌های دوقلویی بیشتر است، بنابراین به مادرانی که دوقلو حامله هستند، توصیه می‌شود هم از مواد غذایی سرشار از آهن طی دوران بارداری استفاده کرده و هم قرص آهن را طبق تجویز پزشک مصرف کنند. اضافه شدن وزن مادر در دوران بارداری، امری طبیعی است. واضح است که این میزان افزایش وزن در مادرانی که دوقلو باردار هستند، بیشتر باشد.
این کارشناس ارشد مامایی با اشاره به مصرف قرص اسیدفولیک برای تمام مادران باردار و الزامی بودن آن توصیه می‌کند: اسید فولیک به رشد بافت عصبی نوزادان کمک زیادی می‌کند و در صورت دریافت نکردن اسید فولیک کافی در دوران بارداری، احتمال به دنیا آمدن نوزادان با مشکلات عصبی زیاد می‌شود. شریعت با اشاره به اینکه ویار بارداری طی حاملگی‌های دوقلویی تشدید می‌شود، اظهار می‌کند: میزان هورمون‌های بدن مادر در اوایل حاملگی به‌شدت افزایش پیدا می‌کند، بنابراین مادر باید راهکارهای مناسبی را برای غلبه بر ویار حاملگی رعایت کند.
دوقلوهای همسان، نیمه‌همسان و غیرهمسان
شریعت درخصوص تولد دوقلوهای همسان، نیمه‌همسان و غیرهمسان توضیح می‌دهد: به‌طورکلی در هر زایمان احتمال دوقلوزایی یک درصد است و دو درصد از کل نوزادان هر جمعیت دوقلو هستند. معمولا در هر بارداری یک جنین وجود دارد، اما گاه به علت نامعلومی در یک ماه دو تخمک از تخمدان زن آزاد می‌شود که هر یک به‌طور مستقل با یک اسپرم جداگانه بارور می‌شود.گاه نیز سلول تخم حاصل از ترکیب سلول جنسی زن (تخمک) و سلول جنسی مرد (اسپرم)، در مراحل ابتدایی تشکیل به دو سلول تخم تبدیل می‌شود که هرکدام از این سلول‌ها یک جنین مستقل را به وجود می‌آورد. در حالت اول، دوقلو را دوتخمی ـ دی‌زیگوت ـ یا غیرهمسان می‌نامیم، بنابراین دوقلوهای دوتخمی حاصل لقاح، تخمک و اسپرم هستند. این دوقلوها ممکن است همجنس یا غیرهمجنس باشند. آنها شباهت دو خواهر یا برادر معمولی را دارند، با این تفاوت که در یک زمان به دنیا می‌آیند.
نطفه همسان‌ها چطور به وجود می‌آید؟
شریعت ادامه می‌دهد: در حالت دوم که یک تخمک با یک اسپرم بارور می‌شود، دوقلوی حاصل از این لقاح را تخمی ـ مونوزیگوت- یا همسان می‌نامیم. این نوع دوقلوها همیشه همجنس‌اند، اما ممکن است براساس زمان تقسیم، رشد متفاوتی داشته باشند. دوقلوهای تک‌تخمی خصوصیات جسمی یکسان و ویژگی‌های ژنتیکی همانند دارند. رنگ پوست، مو، چشم و ساختار بدن آنها مشابه است و گروه‌های خونی یکسانی دارند. آنها اغلب تصاویر آینه‌ای یکدیگرند. در جمعیت عمومی، تعداد دوقلوهای دوتخمی بیشتر از دوقلوهای تک‌تخمی است. اما اگر تخمک مادر قبل از لقاح دونیم شود و هر نیمه با یک اسپرم مستقل بارور شود، دوقلوی حاصل را نیمه‌همسان می‌نامیم.
نکات جالب کشف شده درباره دوقلو‌دار شدن
در زنان با گروه‌های خونی A و O- به‌دلایل نامشخصی- شیوع دوقلوزایی نسبت به جمعیت عمومی بیشتر است، جالب آنکه در زنانی که در اواخر دوره تخمک‌گذاری باردار می‌شوند، احتمال بارداری چندقلو بیشتر است که این موضوع شاید به علت رسیده بودن بیش از حد تخمک‌ها باشد.
بارداری چندقلویی قابل تشخیص است؟
این کارشناس ارشد مامایی باتوجه به بارداری دوقلویی می‌افزاید: بارداری دوقلویی را می‌توان با روش‌های بالینی، بیوشیمیایی و بیوفیزیکی تشخیص داد. در معاینه، ارتفاع جسم رحم از میزان مورد انتظار برای بارداری تک‌قلویی در همان سن بیشتر است درنتیجه شکم بزرگ‌تر از حد معمول آن سن جنینی می‌شود. در ادامه بارداری ممکن است دو جنین قابل لمس باشند و دو سرعت ضربان قلب مختلف شنیده شود. اگر تنها به روش‌های بالینی فوق اکتفا شود، تقریبا یک‌سوم بارداری‌های دوقلویی تشخیص داده نمی‌شوند و در زمان زایمان کشف می‌شوند، بنابراین از آزمون‌های بیوفیزیکی و بیوشیمیایی کمک گرفته می‌شود.
سونوگرافی قادر به نشان دادن بارداری دوقلویی، وضعیت جفت، پرده‌های جنینی و نیز تعیین جنسیت جنین‌هاست، اما خطاهای تشخیصی در این روش- در مواردی که بیش از دو جنین وجود داشته باشد- بسیار شایع است. تغییرات فیزیولوژیکی در زنان با بارداری دوقلویی شکل تشدیدشده تغییرات بارداری‌های تک‌قلویی است.
مادرهای سن بالا، چندقلو باردار می‌شوند؟
کارشناس ارشد بهداشت باروری دانشگاه شهید بهشتی بااشاره به تاثیر تعداد حاملگی‌های قبلی در چندقلوزایی می‌گوید: هرقدر تعداد حاملگی‌های قبلی بیشتر باشد احتمال حاملگی چندقلویی زیادتر است، اما مسئله‌ای که در سال‌های اخیر بیشتر باعث دوقلوزایی شده، بالا رفتن سن حاملگی است. با بالا رفتن سن مادر‌ها در زایمان اول و بعضی اختلالات هورمونی، تعداد تخمک‌هایی که در هر دوره ماهانه به داخل رحم آزاد می‌شود ممکن است بیشتر از یک عدد باشد و همین موضوع، شانس دوقلوزایی را بالا می‌برد. به غیر از این عامل، پیشرفت تکنولوژی و علم درمان ناباروری و به کارگیری هورمون‌ها باعث شده خانم‌هایی که تا پیش از این نابارور تشخیص داده می‌شدند، قادر به بارداری باشند اما باید توجه داشت که شانس چند قلوزایی در این روش‌ها افزایش می‌یابد. داروهای بارداری باعث آزاد شدن چند تخمک می‌شوند و در حاملگی‌های خارج رحمی و لقاح مصنوعی هم پزشکان برای بالا‌تر بردن شانس موفقیت همزمان از چند تخمک بارور شده استفاده می‌کنند که همین مسئله می‌تواند باعث چند قلوزایی شود. دوقلوزایی در زنان قدبلندی که از روش آی‌وی‌اف استفاده می‌کنند هم بیشتر است.
نـکـاتی دربـاره بارداری چنـدقـلویـی
همه خانم‌ها هرقدر هم از بچه‌داری بی‌اطلاع باشند بالاخره با اطلاع از بارداری‌شان توصیه‌ها و هشدارهایی را از اطرافیان دریافت می‌کنند، اما خانم‌هایی که دو یا چندقلو باردار می‌شوند معمولا آنچه باید بدانند را از دوستان و آشنایان نمی‌شنوند زیرا احتمال دو یا چندقلو باردار شدن آنقدرها زیاد نیست که اطرافیان درباره سلامت مادر در دوران چنین بارداری چیز زیادی بدانند. افزایش احتمال دوقلوزایی در دهه‌های سوم و چهارم زندگی در این دوره‌های زندگی چرخه‌های قاعدگی کم‌کم نظم خود را از دست می‌دهند و ممکن است در یک ماه دو فولیکول به‌طور همزمان رشد کنند و به خاطر مقاربت هر دو بارور شوند بدون اینکه زوج از روش‌های آزمایشگاهی استفاده کرده باشند.
اسیدفولیک بیشتر
خانم‌هایی که دوقلو باردارند برای پیشگیری از نقایص مادرزادی (مربوط به سیستم عصبی مرکزی) باید مقدار بیشتری اسید فولیک مصرف کنند البته با تجویز و صلاحدید پزشک متخصص معالج.
مراجعه مستمر به متخصص زنان
بارداری‌های دوقلویی نسبت به بارداری‌های تک‌قلویی به مراقبت‌های بیشتری نیاز دارد، مثلا سونوگرافی بیشتر برای بررسی رشد و تکامل جنین‌ها. در ضمن خطر سقط به دنبال تست آمنیوسنتز در بارداری دوقلویی بیشتر است.
تهوع صبحگاهی شدیدتر
مادری که دوقلو باردار است هورمون گونادوتروپین بیشتری در جفتش دارد و همین موضوع باعث افزایش حالت تهوع و استفراغ در سه ماهه اول می‌شود البته خبر خوب اینکه تمام این حالات از هفته دوازدهم به بعد از بین خواهند رفت.
دردهای بدنی
خانم‌هایی که دوقلو باردارند از دردهای کمر، پشت، اختلال‌های خواب و سوزش سردل (ترش کردن) بیشتر شکایت دارند.
مشکلات خونی
در بارداری‌های دوقلویی احتمال کم خون شدن مادر و خون‌ریزی او بعد از زایمان بیشتر است.
لک‌بینی بیشتر در سه ماهه اول
مادرانی که در انتظار دوقلو هستند در سه ماهه اول بارداری بیشتر لک می‌بینند و باید بدانند احتمال سقط‌شان هم بالاست اما با دیدن لک روی لباس‌شان نباید بترسند. اگر با انقباضات، لخته خون هم دفع کنید یا خون‌ریزی شدید و مداومی داشته باشید، باید حتما به‌طور اورژانسی به متخصص زنان مراجعه کنید.
این عوارض را ممکن است تجربه کنید
بچه‌ها بیشتر لگد می‌زنند
مادران دوقلوها از هفته هجدهم به بعد تحرک جنین‌های خود یا همان لگد زدن‌های‌شان را حس می‌کنند.
اضافه وزن بیشتر
مادر دوقلوها در دوران بارداری‌اش وزن بیشتری زیاد می‌کند زیرا دو جنین، دو جفت و مقدار بیشتری مایع آمنیوتیکی در شکم دارد، به علاوه ذخایر بدنی هم بیشتر می‌شود. در این بارداری‌ها مادر 15 تا 17 کیلوگرم وزن اضافه می‌کند اما باید مراقب باشد اضافه وزنش بیش از 20 کیلوگرم نشود.
افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری
یکی از مهم‌ترین خطراتی که به دنبال دیابت بارداری مادر را تحریک می‌کند، بزرگ‌تر شدن جنین و نیاز او به سزارین است. مادری که به دیابت بارداری مبتلا شده باید تحت رژیم غذایی مخصوص، ورزش‌های مناسب و در صورت نیاز، دارودرمانی قرار گیرد.
خطر پره اکلامپسی
پره اکلامپسی در بارداری‌های دوقلویی بیشتر رخ می‌دهد و از نشانه‌های آن می‌توان به افزایش فشار خون و میزان پروتئین در خون و تورم دست‌ها و پاها اشاره‌کرد.
خطر قطع جفت
در بارداری‌های چندقلویی احتمال جدا شدن جفت پیش از زایمان در نیمه دوم بارداری وجود دارد. این مشکل می‌تواند منجر به سقط یا به دنیا آوردن نوزاد مرده شود.
زایمان زودرس
بیشتر خانم‌هایی که دوقلو باردارند طی هفته‌های 36 تا 37 فارغ می‌شوند. در این صورت نوزادها باید در بیمارستان تحت مراقبت قرار بگیرند زیرا اگرچه زایمان زودرس در چنین بارداری‌هایی عادی است اما به هر حال نوزاد نارس به مراقبت نیاز دارد. معمولا 60 درصد بارداری‌های دوقلویی و درصد بارداری‌های سه قلویی به صورت زایمان زودرس خاتمه می‌یابند.
گردآوری توسط بخش مراقبت دوران بارداری سایت آکاایران
- مطالب مرتبط
- معجزه، نوزاد هندی را زنده کرد