هرگاه نوزاد یا کودک نوپای شما از جایی مثل تخت، نیمکت، صندلی و یا میز آشپزخانه افتاد، شما باید کودکتان را از لحاظ جراحات به خصوص در ناحیه پشت بدن و سر بررسی کنید. شما باید مطمئن شوید هیچ جای بدن کودکتان زخمی نشده باشد، و هیچ استخوانی نشکسته باشد و یا آسیب داخلی ندیده باشد مثلا شکستگی جمجمه نداشته باشد یا جراحت داخل جمجمه ایجاد نشده باشد.
سقوط و افتادن بچه‌ها می‌تواند جدی باشد ولی از آنجایی که استخوان‌های کودکان نرم است مثل بزرگترها استخوان‌هایشان سریع نمی‌شکند. اگر فرزند شما پس از افتادن احساس ناراحتی ندارد و مثل همیشه عادی رفتار می‌کند، افتادن او مشکل جدی ایجاد نکرده است ولی همچنان او را برای 24 ساعت با دقت زیر نظر داشته باشید و حواستان به او باشد. زیرا پوست سر نوزاد و استخوان جمجمه و غشای آن بسیار لطیف و نازک هستند و به مرور زمان و با افزایش سن نوزاد و در پی رشد او، ضخیم و محکم می شوند،
شکستگی سر:
اگر روی سر زخم شد و از سر خون آمد باید سریع به پزشک مراجعه کنید و آن را پانسمان و یا بخیه کنید.
ورم کردن سر :
اگر سر ضربه بخورد و ورم کند، به این دلیل است که سر پر از رگ های خونی است و ضربه خوردن به این رگ ها سبب تورم آن ها می شود. اگر نوزاد بعد از ضربه خوردن بازی کرد و درست حرکت کرد و استفراغ نکرد و به بازی و حرکت های روزمرگی اش ادامه داد مشکلی ندارد و باید روی قسمت متورم کمپرس یخ قرار بدهید.
استفراغ کردن :
استفراغ کردن، برخلاف تصور بسیاری از مردم همیشه خطرناک نیست، بلکه می‌تواند واکنش سریع و گذرای مغز نسبت به فشار وارد شده به آن تلقی شود، اما اگر استفراغ کردن ادامه یابد و با نشانه های خطر دیگر همراه باشد، باید تحت بررسی های پزشکی قرار بگیرد.
نکته بسیار مهمی که متخصصان بر آن تاکید می کنند این است که والدین و اطرافیان پس از این که کودک دچار ضربه سر شد، نباید به او آب قند بدهند، بلکه باید به چنین کودکی سرم نمکی داده شود، زیرا آب قند موجب افزایش ورم مغز و افزایش خواب آلودگی در این کودکان می شود.
ضربه مغزی :
ضربه مغزی صدمه ای جدی به مغز کودک است و اهمیت زیادی دارد. ضربه مغزی شدید در اثر افتادن از بالای سکو، خوردن با سر به دیوار، افتادن از پله، به خصوص زمانی که کودک درون روروئک و در حالت ایستاده و صاف باشد بیشتر خطر صدمه جدی به مغز ایجاد می کند تا زمانی که کودک از حالت ایستاده به زمین بخورد.
اگر ضربه ای به سر کودک خورد تا 24 ساعت باید کامل حواستان به او باشد تا در صورتی که علایم دال بر ضربه مغزی بروز دهد بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک هنگام عصر دچار ضربه شود خوابیدن آن مانعی ندارد، اما در طول شب به طور منظم (حداقل دو ساعت یک بار) به او سر بزنید و ببینید نفس کشیدن آن طبیعی است و مشکل خاصی ندارد، می توانید آن را بیدار کنید و ببینید زمانی که بیدار می شود شما را می شناسد یا خیر.
بعضی از علائم ضربه مغزی عبارتند از:
بیهوشی و عدم هوشیاری
رنگ پریدگی غیر طبیعی
مردمک گشاد یا بزرگ (یکی از مردمک ها بزرگ تر به نظر می رسد و زمانی که نور چراغ قوه به چشم می تابانیم، واکنشی نشان نمی دهد و تنگ نمی شود.)
تحریک پذیری که شامل گریه غیر معمولی و طولانی مدت هم می شود و یا بیحالی شدید
استفراغ
عدم تعادل به حدی که نوزاد قادر نباشد مانند زمان قبل از ضربه، چهار دست و پا برود، راه برود و یا حرکت کند.
ترشح از گوش (آبکی یا خونی) که می تواند علامت شکستگی جمجمه باشد
سردرد و تشنج را جدی بگیرید!
اگر کودک پس از ضربه، سردرد یا خواب‌آلودگی داشته باشد، باید به سرعت به بیمارستان منتقل شود.
تشنج هم از نشانه های نگران کننده است. البته تشنج های فوری بعد از ضربه حتی تا یک هفته بعد از ضربه هم لزوما بدخیم نیست و مشکلی بوجود نمی آورد، اما اگر کودک ماه ها بعد از وارد شدن ضربه، دچار تشنج شد، باید مورد بررسی های دقیق پزشکی قرار بگیرد.
خروج مایع بیرنگ از گوش و بینی هم می تواند نشانه ای از شکستگی قاعده جمجمه باشد و بسیار خطرناک تلقی شود. البته این تشخیص در مورد کودکانی که دور چشم هایشان هم کبود می شود، صدق می کند.
تاری دید
گیجی و گفتن چیزهای بی معنی
عدم پاسخگویی (نتوانید کودک خود را بیدار کنید).
از دست دادن هوشیاری
سر درد شدید، شامل سر دردی که با گذشت زمان بدتر می شود.
تنفس غیرعادی، نامنظم یا با صدای غیر عادی
سوالات رایج در مورد ضربه به سر :
آیا آسیب به سر تنها وقتی نگران کننده است که خطرناک باشد ؟
هرچه ضربه شدیدتر باشد، آسیب نیز شدیدتر خواهد بود، اما هر ضربه به سر که کارکرد مغز را تحت تاثیر قرار دهد (بینایی، شنوایی، افکار شناختی)، باید به سرعت مورد بررسی قرار گیرد.
آیا ضربه به سر همیشه باعث ضربه مغزی در نوزاد می شود؟
ضربه به سر، درجات مختلفی دارد از یک ضربه خفیف تا متوسط و شدید. براساس شدت ضربه‌ای که به سر وارد می‌شود، صدمه به مغز متفاوت است. نکته مهم این است که برخلاف آنچه عموم مردم فکر می کنند، ضربه به سر نوزاد 6 ماهه یا بچه های زیر ۵ سال به دلیل باز بودن ملاج و اینکه هنوز جمجمه شکل نگرفته، نسبت به بزرگترها در برابر ضربه به سر مقاومتر می باشند.
آیا پس از ضربه به سر می توان با خیال راحت کودک را خواباند؟
اگر شک دارید که ضربه به سر کودک شما شدید بوده یا نه، باید حتما پاسخ طبیعی کودکتان را بررسی کنید. برای این کار بهتر است پس از ضربه چندین ساعت آنها را بیدار نگه دارید. اما به خاطر داشته باشید که کودکان پس از این ضربه ی شوک آمیز و گریه، احساس خستگی و خواب آلودگی خواهند کرد.
اگر کودک شما پس از ضربه به کارش ادامه داد و امکان فعالیت های نرمال برایش وجود داشت، مشکلی نخواهد داشت. اما اگر همچنان نگران هستید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
فقط در موارد نادر. اما ضربه مغزی دوم قبل از برطرف شدن علائم ضربه مغزی اول می تواند خطرناک باشد و احتمال آسیب مغزی و حتی مرگ را دارد. بنابراین، اگر کودکتان دچار ضربه مغزی‌ای شد که باعث از هوش رفتن او شده است، پزشک احتمالاً به شما توصیه می کند تا برای چند هفته‌ٔ آینده، بیشتر از معمول مراقب کودک و علائم هشدار دهنده در او باشید.
کارهایی که باید بعد از خوردن ضربه به سر کودک انجام دهند؟
• بعد از داشتن علائم خطر باید برای اطمینان از سلامت کودک بهتر است آن را نزد جراح مغز و اعصاب ببرند، همچنین پزشکان متخصص اورژانس نیز می توانند برای اطمینان از سلامت کودک او را معاینه کنند و میزان تعادل و خواب آلودگی او را بسنجند. در صورت مرخص شدن کودک والدین باید به حرکات و رفتار کودک دقت کنند و در صورت مشاهده هر علامتی، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
• در صورت خونریزی خفیف، علامتی در سی تی اسکن نشان داده نمی شود، اما علائم دیگری در سی تی اسکن بعد از 24 ساعت نشان داده می شود. احتمال خطر بعد از 24 ساعت کمتر است ، اما شاید کودک تا چند ماه سردرد داشته باشد.
• در صورت شکستگی روی جمجمه، ترک دانه های ریزی مانند کیست دراین ناحیه در اثر فشار داخل جمجمه به وجود می آید که والدین باید درباره ی این موضوع با پزشک مشورت کنند.
• کودکان کمتر از 2 سال که فونتانل یا ملاجی دارند که کاملا استخوانی نشده است. با لمس فونتانل پزشکان بعد از ضربه به سر کودک پزشکان می توانند به اطلاعات خوبی دست پیدا کنند.
• در صورتی که خونریزی داخل مغز حاد و شدید باشد جراح باید جمجمه را باز و خون را تخلیه کند، اما اگر خونریزی خفیف باشد پزشک باید کودک را 1 تا 2 روز در بیمارستان بستری کند و تحت نظر بگیرد تا خون به مرور جذب شود، اما پیگیری تا 2 سال الزامی است.
مراقبت های دوره ی نقاهت
کودک شما باید از ورزش ها و فعالیت هایی که شامل ارتفاع و سرعت است و دیگر فعالیت هایی که آنها در ریسک یک آسیب دیگر قرار می دهد، پرهیز کند. کودک ممکن است قادر باشد پس از شش هفته در ورزش هایی که در پایین آمده اند شرکت کند، با این حال، این موضوع توسط تیم درمانی و در زمانی که کودک برای جلسات مراقبتی مراجعه می کند، تصمیم گیری می شود.
چه کنیم که کودکمان از خطر افتادن در امان باشد؟
- وسایل خانه که دارای گوشه‌های تیز هستند (مانند مبلمان) را به هر نحوی کم کنید. میزها و مبلمان‌ها از جمله وسایلی هستند که در دوران کودکی عامل اصلی ضربات و جراحات به کودکان هستند. شما میتوانید گوشه‌های تیز مبلمان خود را بپوشانید و یا حتی‌الامکان از میزهای خطرناک استفاده نکنید، حداقل تا زمانی که از کودکتان اطمینان حاصل کنید.
- پدهای ضد ضربه در زیر فرش‌هایتان قرار دهید. یا میتوانید قالیچه‌های کوچکی کخه موجب سر خوردن کودک می‌شود را کنار بگذارید تا زمانی که دیگر کودکتان به اندازه کافی بزرگ شده باشد که روی آن نلغزد.
- در هنگام حمام کردن از یک تشتک بدون لبه استفاده کنید تا کودکتان در امنیت حمام شود.
- کودک خود را از حوض، محل‌های ورودی و خروجی، بالا و پایین پله‌ها دور نگه دارید. در چنین مکان‌هایی میتوانید محافظ قرار دهید تا کودکتان در امنیت باشد.
- صندلی‌ها و مبلمان‌ها را از پنجره‌ها دور کنید.
- در مورد کودکان نوپا مراقب میزهایی که حرکت می‌کنند، باشید. برخی از میزها دارای تسمه‌هایی هستند که نگه داشته می‌شوند و حرکت نمی‌کنند ولی خطر افتادن یا سقوط از آنها نیز وجود دارد.
- روی پله‌ها وسیله نگذارید. گذاشتن وسیله بر روی پله برای زمان‌هایی که خودتان کودکتان را بغل کرده‌اید و در حال عبور از پله‌ها هستید، خطرآفرین است.
- به محض اینکه کودکتان در گهواره و یا تختش شروع به ایستادن می‌کند، تشک او را پایین بیاورید.
- هنگامی که در فروشگاه موادغذایی هستید فرزندتان را در سبد خرید قرار دهید و حتی یک لحظه هم از سبد خرید دور نشوید. در زمان استفاده از کالاسکه، کمربند کلاسکه را ببندید.
- زمانی که کودکتان در حال بالا رفتن از مبلمان است، هر لحظه آن را نگاه کنید زیرا ممکن است نیاز به عکس العمل سریع شما باشد که کودکتان را از افتادن نجات دهید.
- در پنجره‌هایتان از محافظ استفاده کنید تا مانع از افتادن کودکان شود.
ورزش ها و فعالیت های خطرناک شامل:
فوتبال و هاکی
بسکتبال و نت بال
اسب سواری
اسکی، اسنوبرد و موج سواری
دوچرخه سواری، اسکوتر و اسکیت
بازی در زمین ها و پارک های بازی
بالا رفتن از درخت و دیگر فعالیت هایی که مرتبط با ارتفاع می باشند.
مطمئن شوید که کودکتان همیشه در زمان دوچرخه سواری و اسکیت کلاه ایمنی پوشیده باشد. بازگشت تدریجی به فعالیت فیزیکی بسیار مهم است. کودک خود را به شرکت در فعالیت های آرام فیزیکی مانند موارد زیر تشویق کنید:
شنا
پیاده روی
استفاده از دوچرخه ی تمرینی
تمرین مهارت های توپی (با توپ نرم)
تنیس
اگر رفتار کودک شما با حالت عادی او خیلی متفاوت بوده یا دردش کاهش پیدا نمی کند، به پزشک یا نزدیکترین اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.