لحظات غیرقابل‌ تحمل ‌ یک عزیز

لحظات غیرقابل‌ تحمل ‌یک عزیز

لجبازی یکی از خصوصیات رفتاری منفی است که در سنین خاصی در کودکان بروز می‌کند؛ نافرمانی و پافشاری بر خواسته‌های عموما نامعقول که در صورت مخالفت پدر و مادر به داد و بیداد و به تعبیری «قشقرق» منتهی می‌شود.

سنینی که کودک برای دستیابی به استقلال تلاش می‌کند و می‌خواهد کارها را آن‌گونه که خودش می‌خواهد و نه آن‌طور که والدین می‌خواهند، انجام دهد.

لجبازی طبیعی در کودکان نوپا

رفتارهای لجبازانه به‌طور طبیعی در سنین بین پانزده‌ماهگی تا سه و نیم سالگی در کودکان شایع است.

کودکان در این سنین لجباز و نافرمان هستند به‌طوری که گاهی والدین بهتر است از افعال منفی برای واداشتن آنها به کاری که باید انجام دهند، استفاده کنند. مثل این‌که به این غذا دست نزن که مال مادر یا خواهرت است تا کودک غذای خود را بخورد.

در این سنین هر خواسته‌ای که از سوی والدین مطرح می‌شود با جواب نه کودک روبرو می‌‌شود.  در بسیاری مواقع کودکان برای انجام هر کاری اجازه دخالت والدین را نمی‌دهند و مرتب از واژه خودم استفاده می‌کنند.

این رفتارها در کودکان نوپا را طبیعی و ناشی از استقلال‌طلبی آنها می‌داند و می‌گوید: در این سنین زمانی که پاسخ نه به خواسته کودک داده می‌شود یک سلسله رفتارهای پرخاشگرانه از آنها سر می‌زند که به آن قشقرق می‌گویند. این رفتارها شامل پا کوبیدن، جیغ و داد و فریاد زدن و گریه کردن است.

آگاهی، گام اول در کنترل لجبازی

معمولا آگاهی کافی والدین از خصوصیات و ویژگی‌های روانشناختی کودکان نوپا می‌تواند در کنترل رفتارهای آنها موثر باشد.

پرت کردن حواس کودک را یکی از راه‌های کنترل رفتارهای لجبازانه در کودکان ذکر می‌کند . این کار منجر به قطع خواسته و پافشاری کودک می‌شود و به این ترتیب می‌توان جلوی قشرق را گرفت.

پافشاری والدین بر پاسخ منفی به خواسته کودک نیز موثراست. اگر باید به خواسته کودک جواب منفی داده شود والدین باید بر پاسخ نه خود پافشاری کنند، در رفتار خود قاطع باشند و رفتار قشقرق مانند کودک را تحمل کنند.

در بعضی مواقع تحمل رفتارهای لجبازانه کودک برای والدین سخت می‌شود و آنها احساس می‌کنند روش‌های تربیتی درست را نمی‌دانند یا کودکشان دچار یک مشکل جدی است در حالی که این رفتارها در سنین نوپایی و همچنین در سنین نوجوانی کاملا طبیعی تلقی می‌شود.

لجبازی در نوجوانان

نوجوانان هم برای کسب استقلال و احراز هویت خود رفتارهای لجبازانه در برابر والدین دارند و در برابر خواسته‌های آنها جواب منفی می‌دهند.

با توجه به خصوصیات روانشناختی، مدارای والدین با نوجوان و کنار آمدن با آنها در کنترل رفتار لجبازانه نوجوانان، نقشی موثر دارد.

بحث‌های بی‌پایان کودکان لجباز

ماندگاری رفتارهای لجبازانه در برخی کودکان که از حدود چهار تا پنج سالگی خود را نشان می‌دهد، موضوع دیگری است که می‌تواند والدین را درگیر کند. بداخلاقی‌ها معمولا در سنین بالاتر کمتر دیده می‌شود اما ممکن است به شکل دیگری بروز کند. رفتارهای لجبازانه دائمی همراه با پرخاشگری و نه گفتن مکرر کودکان به والدین، زمینه تنش همیشگی را در خانه فراهم می‌کند.

کودکانی که چنین رفتاری دارند دچار اختلال بی‌اعتنایی مقابله‌ای هستند که از علائم آن لجبازی، سرکشی، نافرمانی، بحث‌کردن زیاد و پرخاشگری است. این کودکان در مقابل هر خواسته‌ای حتی معمولی‌ترین خواسته‌های والدین «چرا» می‌گویند و بحث می‌کنند. آنها در بیشتر موارد دچار پرخاشگری هستند. در این اختلال، کودکان با والدین وارد جنگ قدرت می‌شوند و می‌خواهند به نوعی قدرت را در خانواده در دست بگیرند. منزل این کودکان تبدیل به میدان جنگ والدین و کودک می‌شود.

در این اختلال، کودکان مشکل‌دار تنها با خانواده‌های اصلی به ویژه با مادران خود در جنگ و تضاد هستند،به دلیل سرپرستی مداوم مادران و اجرای روش‌های تربیتی از سوی آنها بیشترین مقابله با مادر و پس ازآن با پدر صورت می‌گیرد. اما در محیط‌های آموزشی، آنها هیچ مشکلی ندارند و اولیای مدرسه از آنها راضی هستند.

برخی از راهبردها به شرح زیر می باشد:

1) انتقاد همراه با تشویق نتایج بهتری به دنبال دارد. کودک می خواهد که شما به او توجه کنید اگر دیدگاه شما منفی باشد، او از راه های منفی به هدف خود می رسد. اما اگر شما بر نکته های مثبت تمرکز کنید، در مقابل رفتارهای خوب بیشتری دریافت خواهید کرد. زیرا در این حالت کودک با رفتارهای مثبت سهم به سزایی در جلب توجه شما خواهد داشت.

2) رفتار کودک را تحسین کنید نه شخصیت او را، همچنین وقتی از او انتقاد می کنید شخصیت او را زیر سوال نبرید. به جای اینکه بگوییم خیلی بچه بدی هستی می توان گفت: «من از شیوه حرف زدن تو خوشم نمی آید».

 3) هیچ گاه تسلیم نشوید، اگر درمقابل سماجت کودک کوتاه بیایید کودک یاد می گیرد که با گریه حرفش را به کرسی بنشاند و دیگر برای حرف های شما اهمیتی قایل نیست.

4) همیشه به قول خود عمل کنید.

5) سعی کنید مشکلات فرزند خود را یکی یکی حل کنید.

6) کودک را به تنبیهی که انجام نمی دهید تهدید نکنید، تهدیدهای پوچ و ناپایدار به رفتارهای نادرستی منتهی می شود که درنهایت تثبیت شده و در برابر تغییر مقاومت تر می شوند.

7) سعی کنید تشنج را در خانه کم کنید، جلوی کودک با همسر خو بگومگو نکنید. در هنگام خواب موزیک آرام بگذارید یا اورا ملایم ماساژ بدهید. قصه مورد علاقه اش را تعریف کنید تا با آرامش بخواب برود.

8) خطاهای کودک را بپذیرید و در عین حال کودک را مسئول رفتارش بدانید. 9) انتطارات خود را از کودک دقیقا مشخص کنید.

10) با احترام با کودکان صحبت کنید.

11) گاهی لجبازی کودک را به شوخی بگیرید. در نظر داشته باشید که هدف نادیده گرفتن رفتار کودک است

12) حفظ ثبات هیجانی از طرف والدین، یعنی در شرایطی که بچه لجبازی می کند، زمانی که والدین تن صدایشان عوض می شود و حالت چهره شان تغییر می کند کودک دیگر به هدف خود رسیده است و رفتارش تقویت می شود. لذا لازم است از بعد هیجانی والدین خودشان را مهار کنند.

 13) شنونده خوبی برای بچه ها باشیم و فرصتی را برای صحبت کردن به آنها بدهیم.

14) ندادن دستورهای پیاپی و مکرر از طرف والدین

15) عدم پاسخگویی به تمام خواسته های کودک

 16) فرصت دادن به کودکان برای تصمیم گیری در اموری که به او هم مربوط می شود.

 17) کاهش سطح مداخله والدین در امور بچه ها

 18) توجه مناسب به رفتارهای مثبت کودک

19) ثبات تربیتی در والدین، قاطعیت آنها در گفتار و رفتار

20) تنبیه به موقع در برابر رفتارهای ناشایست کودک

 21) عدم استفاده از تنبیه به عنوان بیشترین وسیله برای اصلاح رفتار کودک

 22) شناسایی نکات استرس آور زندگی کودک کاهش یا از بین بردن عوامل آن

23) آموزش مهارت های حل مساله

24) بالابردن تحمل ناکامی در کودک

25) الگوسازی والدین

26) جلوگیری از تماشای فیلم های خشونت آمیز

27) احترام به همسر در مقابل کودک

 28) تحریک کودکان از طریق رقابت (ایجاد رقابت مثبت با همسالان)

29) تقویت رفتار مثبت در مقابل لجاجت کودک

منابع: جام جم آنلاین / روزنامه مردم سالاری