تنبيه در اصطلاح عبارتست از کيفري که در اثر انجام عمل خاصي اعمال مي شود. البته همانطوري که از آيات و روايات بر مي آيد تنبيه و کيفر در تربيت اسلامي اولين و تنها راه کنترل نيست بلکه هنگامي که ارشادها و نصيحت ها ، بي اعتنايي ها و تذکر ها مفيد واقع نشود مسئله تنبيه پيش خواهد آمد.
تنبيه کودک در هنگام انجام کار زشت لازم است. اگر احساسات و عکس العمل هاي شما براي وادارکردن کودک به انجام کارهاي قابل قبول و يا خودداري از کارهاي نا پسند کافي نيست بايد از تنبيه استفاده کنيد. اما تنبيه بايد تا آنجا که ممکن است با خطا متناسب باشد. محروم کردن کودک از شرکت در مسابقه فوتبالي که با اشتياق بسيار زيادي انتظارش را کشيده است، به اين دليل که اتاقش را مرتب نکرده بسيار نا متناسب است.
وقتي شدت تنبيه بسيار زياد باشد ممکن است کودک نتواند آن چيزي را بياموزد که شما قصد آموختنش را به او داشته ايد. شما ممکن است بخواهيد اهميت رفتار را به طريق خاصي به او نشان دهيد اما کودک تنبيه شما را ظلم به خود تلقي خواهد کرد و در نتيجه موضوع کار ناپسند خود را فراموش مي کند. او به خود حق مي دهد که شما را آدمي خشن بداند. او به هيچ وجه قادر نيست رفتار خود را غلط بداند،بخصوص وقتي که شدت تنبيه روي مسئله اصلي سايه بيندازد. تنبيه ملايم تر به احتمال بيشتري کودک را متوجه کار ناپسند خود مي کند و بيشتر احتمال دارد که رفتار خود را عوض نمايد و آن طور که شايسته است رفتار کند.
تحقيقات نشان داده اند که تنبيه بسيار شديد باعث مي شود تا کودک ياد بگيرد که بار ديگر نبايد گير بيفتد. اگر کودک شما يک کار ناپسند را به دفعات تکرار مي کند رفتارش را به تذکر دهيد و بگوييد که به نظر شما، او بايد تنبيه بشود. به او بگوييد براي اينکه تنبيهش عادلانه باشد بايد به اتفاق هم در مورد نوع تنبيه تصميم بگيريد و از او بپرسيد که به نظر او چه تنبيهي مناسب است . پاسخ او شما را به حيرت وا مي دارد زيرا آنچه او به شما پيشنهاد مي کند آنقدر شديد است که شما حتي فکرش را هم نمي کرده ايد.
شما همچنان حاکم باقي مي مانيد اما ملايمت و حمايت و قضاوت عادلانه ي خود را هم نشان مي دهيد .
تنبيه ملايم تر به احتمال بيشتري کودک را متوجه کار ناپسند خود مي کند
و بيشتر احتمال دارد که رفتار خود را عوض نمايد و آن طور که شايسته
است رفتار کند
تنبيه وقتي مي تواند در تربيت کودک موثر باشد که شما اوضاع را تحت کنترل داشته باشيد اما در عين حال بايد علاقه و توجه خود را هم به کودک نشان بدهيد. شما بايد به او نشان دهيد که احساسات او را در نظر مي گيريد و به او بفهمانيد که اورا درک مي کنيد . تنبيه بدون در نظر گرفتن احساسات منظور شما را برآورده نمي کند. والدين مي توانند قيافه شرمنده اي به خود بگيرند و به کودک بگويند که متاسفانه مجبور به تنبيه او هستند زيرا هر راه ديگري با شکست مواجه شده و اين آخرين راه حل آنهاست .
و در آخر توجه شما را به روايتي از امام موسي بن جعفر (ع) جلب مي کنم که در جواب شخصي که راجع به کودک خود شکايت داشت، فرمودند: اورا مزن، با او قهر کن ولي طول مده و زود آشتي کن. ( بحار الانوار ج 23 ص 114).
فرآوري : نوريه نورچمني زارع
بخش خانواده ايراني تبيان
منابع:
تشويق و تنبيه از ديدگاه قرآن کريم. کبري( فرشته ) کاشانيها،موسسه فرهنگي نشر ورامين
کاش والدينم مي دانستند. نوشته دکتر لي سالک ، ترجمه مهندس کامران دبيري. نشر رامين
منبع : tebyan.net