جدیدترین معنی وروش انضباط!

در کتاب های لغت در مقابل کلمه انضباط ، معانی بسیاری چون: نظم داشتن ، آراستگی ، نظم و ترتیب، پیروی کامل و سامان پذیری نوشته شده است. با خودم فکر کردم شاید در مسائل تربیتی زیباترین و کارآمدترین واژه برای این کلمه ی تکراری که مقالات بسیاری در موردش نوشته شده و نوشته خواهد شد ، لغت « سامان پذیری » است. زیرا بیش از آنکه بخواهیم رفتار کودکی را به کلی تغییر دهیم و از او فرد دیگری بسازیم ، هدف این است که اصلاح رفتار کرده و رفتار او را سامان دهیم.

علی رغم تنوع و گوناگونی برخورد والدین سه راه برای تشویق کودک به ادامه همکاری وجود دارد:

همچنین بخوانید : گریه های معنی دار

1- کودک را تنبیه می کنیم.

2- کودک را می ستائیم.

3- تشریح  می کنیم که چه می کرد بهتر بود؟

تنبیه چه به صورت جسمانی و یا خشونت کلامی و بدزبانی از جمله روندهائی است که والدین بر می گزینند. فریاد زدن، کودک را جلوی دیگران سرزنش کردن، محروم کردن از فعالیت مورد علاقه و ... این مجموعه راهکارها نمی تواند تضمینی برای کنترل و اصلاح رفتار باشد و چه بسیار والدین، بعداً از کارخود ناراحت می شوند و به دلجوئی می پردازند.

علاوه براین کودکان نیز یاد می گیرند که از همین روش در برخورد با دیگران استفاده کنند.

ستودن و یا تشویق کردن که معمولاً با کلمات محبت آمیز ، جایزه و وعده و وعید همراه است. شاید در کوتاه مدت ثمربخش باشد ، اما دراثر تکرار ، واژه ها معنای واقعی خود را از دست می دهند و گرفتن پاداش هدف نهایی می شود ، که آن هم به مرور بیرنگ می گردد. در هر حال در هر دو روش ، افراط ، فاصله افتادن بین انجام کار و عکس العمل شما ، نبودن قانون یکسان و عوامل بسیار دیگر نیاز به گزینه دیگری را مطرح می کند و آن اینکه کودک بداند چرا کارش نادرست بود و چه باید می کرد.

دکتر لارنس استینبرگ(1) روان شناس کودک می گوید: نتیجه مطالعات و تحقیقات 25ساله اش نشان داده که بهترین راهکار برای نیل به سامان دهی رفتار کودک می تواند در 5 گام صورت گیرد: (2)

گام اول: تشخیص                              فرزند شما کج رفتاری بارزی را انجام می دهد.      (تشخیص رفتار کودک)

گام دوم: توصیف                                شرح و توضیح علت برخوردی که دارید.             (شرح علت رفتار شما)

گام سوم: جایگزینی                          پیشنهاد شق دیگر از رفتاری که مورد قبول است.     (پیشنهاد شما)

گام چهارم: نوع مجازات                      راهی که شما برای کنترل رفتار بر می گزینید.        (نوع برخورد شما)

گام پنجم: انتظارات شما                     انتظارات شما برای تکرار در دفعات بعد         (انتظار شما برای بعد)

دکتر استینبرگ معتقد است «ما نیاز داریم که با آرامش و سرعت از این سطوح عبور کنیم و به کودک فرصت جر و بحث ندهیم، و ازهمه مهمتر اینکه برای سامان پذیری رفتار کودکان باید از هم امروز و حالا شروع کرد و کمتر آنرا به فردا موکول نمود.»

با طرح چند نمونه می توانیم این گام ها را مرور کنیم:

تشخیص می دهیم ، جایگزین می کنیم ، مجازات می کنیم و بالاخره انتظار داریم.

حتماً به یاد دارید که نام کودک امروز است و فردا خیلی دیر...

زمانی برای کودک منظور می شود که اجازه کاری را ندارد و باید ساکت بنشیند و به کارش Time out   فکر کند معمولاً بر اساس هر سال 1 دقیقه است .

پی نوشت :

1- Dr. Larence Stienberg                                                                                  

 2- Ten Basic Principles of Good Parenting , May 2006. by simon & schuste

تبیان - خانواده و زندگی

فرشته مجیب (عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی)

مقالات مرتبط :

از خانه خود به جهان هدیه دهید

انضباط بدون اشک

پرورش مسئولیت پذیرى در کودکان

برای کودکتان وقت بگذارید