انضباط آموزی در خانه
با شلخته خواندن کودکی که اسباب‌بازی‌های خود را جمع نمی‌کند، وسایل او
جمع نخواهد شد و این برچسب به وی نظم و ترتیب را نمی‌آموزد. تنها ممکن است
او تصویری نادرست از خویش پیدا کند و این رفتار موقت او، با برچسب شما به
رفتاری ثابت و دائمی تبدیل شود و احتمالا در آینده آن را تکرار کند.
متأسفانه بسیاری از والدین به جای آنکه در پی تأثیرگذاری بر کودکانشان
باشند، تنها می‌خواهند آنها را کنترل کنند. از این رو، آنان را محدود
ساخته، دستور می‌دهند، فرمان صادر می‌کنند و آنها را تهدید یا تنبیه
می‌نمایند. اعمال این روش‌های کنترل کننده، عملا بر کودکان و نوجوانان
تأثیر مثبتی نمی‌گذارد.
کودکی که به انجام کاری مجبور شده، در واقع تأثیر نپذیرفته است، بلکه تنها رفتار خود را در آن لحظه برای فرار از تهدید تغییر داده است. برای تأثیرگذاری عمیق و مداوم بر زندگی کودکان و نوجوانان، باید از هرگونه رفتار مستبدانه و توسل به زور برای کنترل آنان خودداری کرد و به جای آن از روش‌های مفید و متفاوتی بهره جست که به تدریج انگیزه‌ها و تمایلات کودک را تحت تأثیر قرار دهد. عده‌ای معتقدند باید با ترساندن کودک انضباط را به وی آموخت، زیرا به نظر ایشان، کودک موجودی طبعا شرور است. از این رو باید او را از ارتکاب شر و فساد بازداشت و با اعمال خشونت و انواع مجازات او را محدود کرد تا به فرمان درآید.
برخی دیگر می‌گویند کودک موجودی طبعا نیکو وصالح است و باید او را به حال خود گذاشت تا هر چه دلش می‌خواهد آزادانه انجام داده، تمایلاتش را ارضا کند. بنابراین نباید با نظم دهی دست و پایش را ببندیم، بلکه باید به وی فرصت دهیم تا استعدادهایش را شکوفا کند. بررسی‌ها و مطالعات دقیق نشان می‌دهد کودکانی که براساس دیدگاه اول تربیت شده‌اند، چون همیشه در برابر بزرگتر‌ها خضوع کرده و تسلیم بوده‌اند و در بزرگسالی هیچ ابتکاری از خود نشان نمی‌دهند. این کودکان در زندگی آینده شکست می‌خورند. آزاد گذاشتن کودکان بنابر روش دوم نیز برای آنان زیان آور بوده سبب می‌شود در آینده به مقررات و قوانین پشت پا بزنند و افرادی بی‌قید و لاابالی بار بیایند.
براساس این تحقیقات روش سومی نیز وجود دارد، که از نواقص هر دو نظریه برکنار است و به بهترین وجه کودک را برای زندگی آینده آماده می‌سازد. در این روش مربی می‌کوشد نظم را درکودک درونی کند و این همان هدف اساسی تربیت کودک است که می‌کوشد اصول انضباطی را در ذات او نهادینه کند. در این روش انضباط به معنای اطاعت محض و فرمانبرداری نیست و به جای فرمان دادن و گفتن پی در پی «این کار را بکن» و «آن کار را نکن» با حفظ شخصیت کودک، مربی می‌کوشد به او بفهماند که در سایه رعایت اصول انضباطی زندگی بهتری خواهد داشت. و با نظم، لذت و بهره کامل‌تری از زندگی خواهد برد.
همه ما بزرگسالان، راهکارهایی برای منظم کردن محیط زندگیمان انتخاب می کنیم. بعنوان مثال در محل کار، پرونده ها را در پوشه هایی با رنگهای مختلف و براساس شماره رده بندی می کنیم، از جاکفشی برای نگهداری کفشهایمان استفاده می کنیم و از تقویم و ساعت برای تنظیم امور و یا لیستهایی برای ترتیب اجرای کاریمان استفاده می کنیم.
برای کودکان خود نیز می توانیم باروشهای مشابهی به تدارک نظم درمحیط آنها کمک کنیم وباعث رشد انضباط و استقلال در آنها شویم. اگر دائماً سعی کنیم که به کودکان خود یادآوری کنیم که چگونه اشیاء را سرجای خود قرار دهند، آنهابرای نظم دادن به زندگی خود همیشه متکی به فرد دیگری بار می آیند.
موارد ذیل نکاتی است برای سازمان دادن به محیط و آموزش انضباط به کودکان :
1- اسباب بازیها : می توان از تصاویر یا نقاشی هایی برای یادآوری اینکه محل هر کدام کجاست استفاده کرد. از تصاویر بریده شده از روزنامه یا روی جعبه اسباب بازی استفاده کنید. تصاویر مذکور را روی قفسه یا جعبه ها بچسبانید بنحوی که کودک بداند که اسباب بازی مشخصی را کجا قرار دهد.
2- کفشها : پادری، جعبه یا قفسه ای برای نگهداری کفشهای کودک فراهم کنید. اگرکودک کفشهایش را در بیرون در ورودی در می آورد جعبه یا پادری را در محلی قرار دهید که به راحتی در دسترس باشد. اگر افراد خانواده در محیط خانه کفش می پوشند، آن جعبه، قفسه یا پادری را در اتاق در محلی خاص قرار دهید.
3- حمام و دستشویی : از جامسواکی، جاصابونی و جاحوله ای مخصوص کودکان استفاده کنید تا هر کدام بطور معمول یادآور محل قرار گرفتن اشیا برای کودک باشند. تمام این موارد باید در محلی قرار گیرد که در دسترس کودک باشد بنحوی که وقتی روی زمین می ایستد یا روی چهارپایه می ایستد براحتی بتواند آنها را بردارد یا سرجای خودشان بگذارد.
4- میز : طرحی از محل هر یک از اشیای روی میز تهیه کنید. این نقشه را روی میز یا بالای میز به گونه ای قرار دهید که کودک بداند هر یک از لوازم مورد نیاز خود را در کجا بایستی بیابد.
5- کیف مدرسه: پوشه هایی برای نگهداری اوراق که براساس موضوع مجزا شده باشند تهیه کنید. این پوشه ها را به نحوی انتخاب کنید که فضای کافی برای نگهداری صفحات داشته باشند . بر روی دفترچه ها برچسب بزنید و از رنگهای مختلف برای جلد آنها بر اساس موضوعات مختلف درسی و موضوعی استفاده کنید. برای نگهداری مداد، خودکار، پاک کن و ... کیف کوچکی تهیه کنید و برای آن جیبهای متعددی بدوزید و یااز انواع جامدادیهای آماده استفاده کنید. برنامه هفتگی منظمی برای دورانداختن اوراق غیرضروری از کیف مدرسه تنظیم کنید تا کودکان بتوانند نظم موجود را حفظ کنند و ضمناً به راحتی به نوشته ها و اوراق ضروری شان دست یابند.
6- لباسها : کمد لباس باید راحت و متناسب با قد کودک باشد. کشوها بایستی به راحتی باز شوند و در دسترس باشند. در داخل کمد مانند محل اسباب بازیها، می توان به کمک یک تصویر یا نقاشی، راهنمایی برای مشخص کردن محل هریک از لباسها تهیه کرد تا لباسها بطور مرتب در کمد یا کشوها قرار گیرند. محل قرار گرفتن لباسهای کثیف بایستی مناسب و در دسترس باشد. طرز قرار گرفتن لباسها بایستی بنحوی باشد که به سهولت میسر و باعث تشویق کودک در رعایت محل قرار گرفتن آنها گردد.
دانشگاه علوم پزشکی کشور- سودابه ملک پور
سایت زلال
بخش خانواده ایرانی سایت تبیان
تنظیم و فرآوری : کهتری