اکاایران: تربیت کودکان جزء پیچیده ترین مباحث در علوم روان شناسی است. سال هاست که محققان و انسان شناسان به دنبال روش ها و راهکارهایی قاعده مند برای تربیت کودکان هستند. با وجود تفاوت های کودکان با یکدیگر، این دانشمندان توانسته اند روش های معتبری را برای تربیت اغلب کودکان ارائه کنند. در این مقاله از مجموعه مقالات اکا, به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که چطور کودکانی سخت کوش و جاه طلب تربیت کنیم که در آینده زندگی هدفمندی داشته باشند.
اهمیت تربیت کودک سخت کوش
یکی از مباحث پیچیده ی علوم روان شناسی، تربیت کودکان است. خانواده مرکز الگو پذیری کودک به شمار می رود که در تربیت کودک نقش اساسی ایفا می کند.
مغز کودکان همانند اسفنج انعطاف پذیری است که بی قید و شرط به پردازش رفتار های اطرافیان می پردازد. لذا سخت کوشی اطرافیان به خصوص والدین سبب می شود تا کودک نیز نسبت به فعالیت های روزانه با تفکر واکنش سریع تری داشته باشد.
عده ای گمان می کنند برخورداری از یک هوش به مراتب بالاتر آینده ی مناسب کودک را به ارمغان می آورد. این در حالی است که دو مؤلفه ی هوش و ذکاوت بالا به تنهایی در موفقیت یک فرد تأثیر گذار نیستند بلکه موفقیت به اراده و پشتکار نیز نیاز دارد.
قوانینی در جهان حاکم هستند که آموزش آن ها به کودکان وظیفه ی اصلی والدین محسوب می شود. یکی از این قوانین، آموزش مهارت سخت کوشی به کودک است.
یک کودک سخت کوش در موقعیت های گوناگون همواره در تلاش است تا به خواسته ی خود برسد. این قبیل کودکان محکم و استوار هستند و در برابر کاستی ها تسلیم نمی شوند.
مهارت های ضروری یک زندگی ایده آل اراده، تلاش، پشتکار و سخت کوشی هستند. در ادامه ی مطلب راه کار هایی را برای تربیت کودک سخت کوش بیان می کنیم.
بگذارید کودکان آنچه را که به آنها انگیزه می دهد، پیدا کنند
کودکان همیشه به دنبال چیزی می گردند که به آنها انگیزه بدهد. کاری که بتوانند ساعت ها به آن مشغول شوند و احساس دل زدگی و خستگی نکنند. وظیفهٔ شما والدین این است که زمینهٔ لازم برای فعالیت کودک در عرصه های مختلف را فراهم کنید.
هرچه کودک شما تجربه های بیشتری کسب کند، بهتر می تواند عرصهٔ موردعلاقه اش را بیابد. بااین حال نباید افراط کرد؛ باید فرصتی هم برای استراحت و بیکاری در نظر گرفت. حتی سررفتن حوصلهٔ کودک هم در برخی مواقع مفید است، چون او را وادار به فکرکردن درباره چیزهای سرگرم کننده و خلاقیت آفرین می کند.
یکی از ساده ترین روش ها برای یافتن علایق و انگیزه های کودک، پرسیدن این سؤال معروف است: وقتی بزرگ شدی دوست داری چه کاره شوی پاسخ به این پرسش اگرچه ماه به ماه تغییر می کند، همین تغییر ها نشانهٔ خیال پردازی کودک درباره مسائل مختلف است.
پرسش دیگری که به فهم انگیزهٔ کودک کمک می کند، پرسیدن درباره الزامات رؤیاهای او است؛ مثلا از او بپرسید: برای اینکه به فلان شغل برسی، چه کارهایی را باید انجام بدی و چه چیزهایی را باید یاد بگیری طرح این پرسش باعث می شود تا کودک بیشتر به عمق رؤیاهایش برود و آنها را به کارهای عملی تبدیل کند.
به عنوان والد روی زمان حال تاکید کنید. او را به سمت کارهایی سوق دهید که اکنون باید انجام دهد تا در آینده بتواند به سمت اهدافش حرکت کند، مثلا خوب درس خواندن، مراقبت از سلامتی و رعایت بهداشت.
گفت و گو با کودک راجع به سخت کوشی و پشتکار
نخستین راه کار در راستای تربیت کودک سخت کوش، آشنایی کودک با مفهوم سخت کوشی است. برای دستیابی به این هدف روش های متعددی وجود دارد. به طور مثال داستان هایی را در مورد اراده و پشتکار افراد موفق برای آن ها بازگو کنید تا حس اشتیاق به آموزش مفاهیم سخت کوشی را در گوهر وجودی آن ها برانگیزید.
پس از این مرحله شما به عنوان والدین می توانید کودک را در راستای انجام امور مورد علاقه ی او تشویق کنید. همچنین محیط خانه را به فضای امنی تبدیل کنید تا کودک به صراحت قادر باشد که در فعالیت هایی نظیر آبیاری گیاهان خانگی، آشپزی، شست و شو مشارکت کند.
اگر قصد دارید کودکی سخت کوش را تربیت کنید، پس موظف هستید به موجب نحوه ی انجام فعالیت های کودک، سخت نگیرید و بر وجه تلاش و پشتکار او تمرکز کنید. شما می توانید از کودک در خصوص انجام فعالیت های مختلف تشکر و قدردانی کنید.
علاوه بر این پاداش هایی را برای تلاش های وقفه ی کودک در نظر بگیرید تا به او آموزش دهید در مقابل تمام سخت کوشی هایش قدردانی صورت می گیرد.
در واقع درگیر سازی ذهن و مغز کودک با فعالیت های روزانه زمینه ی تقویت مهارت حل مسئله را ایجاد می کند.
به کودکان فرصت اشتباه کردن بدهید
شکست خوردن و اشتباه کردن جزئی از فرایند یادگیری و کسب تجربه است. به کودکان فرصت خطاکردن بدهید. بگذارید هنگام بازی، خودشان راه را پیدا کنند. اجازه دهید که هنگام غذاخوردن، قاشق را خودشان به دست بگیرند. نگران کثیف شدن لباس هایشان نباشید.
هنگام مواجهه با یک مسئله یا مشکل، ابتدا به کودک فرصت کافی برای آزمون وخطا بدهید. به او اطمینان دهید که شما آنجا هستید تا به او کمک کنید؛ اما فقط بعد از آنکه او به اندازهٔ کافی تلاش کرد.
اگر کودک در حل مسئله ای به بن بست خورده است، سعی کنید با طرح پرسشی، ذهن او را به سمت راه حل سوق دهید. مثلا از او بپرسید: چه کارهایی باهم می توانیم انجام دهیم تا مسئله را حل کنیم
به یاد داشته باشید والدینی که از روی دل سوزی یا نگرانی فرصت اشتباه کردن را به فرزندان خود نمی دهند، اعتماد به نفس را در کودکشان کشته و آنها را آدم هایی وابسته بار می آورند.
توجه جامع و کامل به کودک
اختصاص دهی توجه جامع و کامل به کودک به معنی گوش سپردن به صحبت های کودک، اختصاص دادن زمان های مناسب در خصوص بازی، نقاشی، قصه گویی و ابراز عشق و علاقه به کودک است.
والدین می توانند از تجربه سخت کوشی های خود با فرزندانشان صحبت کنند
جست و جوی علایق کودک
کودکان همواره در تلاش هستند تا فعالیت هایی را انجام دهند که انگیزه ی درونی آن ها را فعال کند. آن ها در اکثر موارد در جست و جوی بازی هایی هستند که احساس خستگی و دل زدگی را از آن ها دور کند.
در این گونه شرایط والدین موظف هستند تا زمینه ی فعالیت کودک در عرصه های مختلف را ایجاد کنند. توجه داشته باشید که کسب تجربه های مختلف توسط کودک، نقش چشمگیری در پیدایش اهداف مورد علاقه ی او دارد.
رعایت حد اعتدال در تمام زمینه های تربیت کودک حائز اهمیت است. در مواردی ضرورت دارد که فرصتی برای بیکاری کودک ایجاد کنید تا او با فکر کردن روش هایی را برای رفع خستگی خلق کند.
علاوه بر این، خیال پردازی سبب می شود تا کودک در جست و جوی علایق خود تلاش کند. شما می توانید از کودک سئوالاتی مربوط به آینده بپرسید.
به طور مثال از او بخواهید راجع به شغل آینده و رویاهای انتزاعی با شما گفت و گو کند. همچنین، شما می توانید وجه تمایزی میان رفتار های خوب و بد قائل شوید و به طور واضح او را از نتیجه ی عملکرد های کنونی متوجه سازید.
به طور مثال برای فرزندتان بیان کنید که مسواک زدن موجب پاکسازی لایه های بیرونی دندان می شود و تمام مواد آلوده ای را که از غذا خوردن میان دندان ها باقی مانده است را پاک سازی می کند.
دندان همانند سطح پوست پس از زخم های سطحی ترمیم نمی شود. بدین جهت مراقبت از سلامت دهان و دندان اهمیت دارد.
الگوی مناسب بودن
همان طور که بیان کردیم خانواده و والدین مرکز الگو پذیری کودک به شمار می روند. در واقع یک کودک از همان ابتدای نوزادی تا بزرگسالی بسیاری از عملکرد و رفتار های والدین را مشاهده می کند و بی قید و شرط به تکرار آن ها می پردازد.
بدین جهت اطرافیان کودک ملزم هستند تا نسبت به رفتار های روزانه هوشیارانه عمل کنند. شما می توانید زمانی که با تلاش و سخت کوشی به اهداف تان رسیده اید، عملکرد و روال رسیدن به موفقیت با سخت کوشی را برای کودک بیان کنید.
از سری روش های دیگر تربیت کودک سخت کوش می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• آگاهی کودک از سختی های زندگی
• حفظ خونسردی در مقابل رفتار های کودک
• رعایت حد مهربانی نسبت به کودک
• پشتیبانی و تشویق کودک در خصوص تلاش و سخت کوشی
• فراهم آوری زمینه ی سخت کوشی
• بیان خواسته های واضح و غیر دستوری از کودک
• زنده نگه داشتن فرهنگ خانوادگی با بازگو کردن داستان سختی های زندگی پدربزرگ ها
• مقاومت در برابر برخی از خواسته های نابجای کودک