مناظره های دینی با فرزند

مناظره های دینی با فرزند

چگونگی پاسخ گویی به پرسش های مذهبی نوجوانان (1)

زمانی که نوجوانان نزد ما می آیند و سئوال هایی درباره ی مفاهیم و معارف دینی می پرسند، فرصتی فراهم می گردد که با استفاده از میل این گروه ، آنان را یک گام به هدف زندگی و قدمی دیگر به قله کمال نزدیک سازیم .

برآنیم تا در طی دو مقاله ، به مهم ترین نکاتی اشاره نمائیم که والدین یا معلمان گرامی ، باید در پاسخ گویی به سوالات دینی فرزندان ، به آنها توجه ویژه داشته باشند :

گوش سپردن هشیارانه به پرسش ها

هرگز از شنیدن پرسش فرزند یا شاگرد خود احساس رنجش نکنید و حتی زمانی که جواب سئوال او را نمی دانید ، از گوش دادن به پرسش او طفره نروید . شنیدن سئوال او ، نوعی احترام به وی شمرده می شود و بی اعتنایی به آن باعث ناراحتی اش می گردد.

افزون بر این ، توجه به سخنان پرسشگر ، فشار روانی حاصل از پرسش را که بر دل او سنگینی می کند می کاهد. وقتی شما به پرسش کسی گوش می کنید ، اگر جوابی هم به او ندهید ، دست کم در تحمل آن پرسش ، شریک وی شده اید . بسیاری از کودکان و نوجوانان – و گاهی برخی از بزرگسالان – به دنبال کسی می گردند که سئوال هایشان را با وی در میان بگذارند ؛ البته شاید به جواب سئوالشان هم نرسند ، ولی از دغدغه روانی خود می کاهند . پس به پرسش های کودکان و نوجوانان ،خوب گوش کنید و هنگام طرح سئوال از سوی آنان ، چهره در هم نکشید .

گوش دادن به پرسش های کودکان و نوجوانان ، شما را با روحیه و افکار آنان و مسائلی که پیش رو دارند ، آشنا می سازد و در برنامه ریزی درست تربیتی و تامین نیازهای علمی و اخلاقی آنان یاری تان می سازد.

 آیا می دانید بسیاری از احادیث اهل بیت (ع) در زمینه پرسش هایی است که از آن بزرگواران پرسیده شده است ؟ این نکته ، نشانه و دلیل محکمی برای توجه آن بزرگواران به پرسش های همه اقشار جامعه می باشد . سوره توحید که یکی از مهم ترین سوره های قرآن است و پاداش تلاوت آن با تلاوت ثلث قرآن برابر است ، در پاسخ به پرسش یهودیان درباره خدا نازل گردیده است ؛ بنابراین پرسیدن و پاسخ گو بودن ، روشی الهی و سنت خاندان پیامبر (ص) بوده است . با این حال آیا نباید به پرسش های دینی فرزندانمان توجه ویژه داشته باشیم ؟

پاسخ نگفتن هنگام دل مشغولی

پدر ، مادر ، معلم و مربی – مانند دیگر انسان ها – همیشه از نشاط روحی و آمادگی برای گفت و گو های ثمر بخش برخوردار نیستند . شاید زمانی که آنان با پرسشی روبه رو می شوند ، دچار سردرد بوده و یا به خاطر یک مشکل کاری ، حوصله گفت وگوی موثر با پرسشگر را نداشته باشند . در این وضعیت بهتر است به جای طرح پاسخ های نپخته و شتابزده ، محترمانه و دوستانه از پرسشگر بخواهند که در زمان دیگری سوالش را مطرح کند . اگر او هم فراموش کرد سوالش را بپرسد ، آنان پیش قدم شوند و از وی بخواهند که سوال خود را مطرح نماید .

امیر مومنان (ع) ، حتی فردی را که کفشش تنگ است و به همین دلیل آزرده خاطر است ، از داشتن فکر و نظر درست محروم می داند .( امالی طوسی ، ص 514) .

زمانی که تنگ بودن کفش ، آدمی را از ارائه نظر درست محروم می سازد ، تکلیف پاسخ هایی که در زمان سر درد و بی حوصلگی و ناراحتی ارائه می گردد روشن است.

درک دقیق پرسش

پیش از پاسخ گویی به پرسش فرزند یا شاگردتان ، به طور دقیق حوزه پرسش او و ماهیت آن را مشخص کنید . برای این کار با طرح چند پرسش می توانید به خوبی دریابید که سئوال اصلی وی چیست ؟ مثلا اگر نوجوانی از شما بپرسد :« برای آشنایی با قرآن چه کار باید بکنیم ؟» برای پاسخ گویی درست ، باید به طور دقیق بدانید که منظور او از آشنایی با قرآن ، آشنایی با روخوانی آن است یا آشنایی با تجوید قرآن یا ترجمه و تفسیر آن . در این گونه موارد ، بهتر است از خودش کمک بگیرید و با چند پرسش ، خیلی دقیق چیستی پرسش او را مشخص سازید.

 پاسخ « نمی دانم »

هنگامی که پاسخ پرسشی را نمی دانید ، از گفتن عبارت بسیار ارزشمند و عالمانه « نمی دانم » خجالت نکشید .

بی گمان ما  در همه زمینه ها و مسائل نمی توانیم پاسخ گوی پرسش های کودکان و نوجوانان باشیم . باید به آنان بیاموزیم که دانش ، بسیار گسترده و بی کران است و هر انسانی ، تنها به بخشی از گنج علم و دانش دسترسی دارد . در عین حال باید آنان را مطمئن کنیم که برای هر سئوالی ، جوابی روشن و آماده وجود دارد که نزد متخصصان آن موضوع است .

 شک نکنید که پرسشگر نیز به مرور زمان خواهد دانست که گفتن « نمی دانم» ناشی از عقل و درایت شماست و هرگز آن را دلیلی برضعف اطلاعات شما نخواهد شمرد.

درنگ در پاسخ گویی

کودکان و نوجوانان به دلایل بسیاری مانند خجالت کشیدن ، ترس از واکنش بزرگ ترها و مهارت نداشتن در بیان پرسش ها ، خیلی وقت ها نمی توانند سریع و راحت پرسش خود را با شما در میان بگذارند و مجبور می شوند برای توضیح سئوال خود ، به کرات مکث کنند . مبادا پس از شنیدن بخشی از پرسش او ، کار پاسخ گویی را آغاز کنید . شاید گاهی به طور کامل بدانید که آنان چه پرسشی را مطرح خواهند کرد ؛ اما حوصله کنید تا پرسش خود را به طور مفصل بیان نمایند . این کار شما ، گذشته از این که نوعی احترام به آنان شمرده می شود ، آمادگی روحی شان را برای دریافت پاسخ ، بیشتر می کند و اعتماد آن ها را به شما و پاسخ تان افزایش می دهد .

بسیاری از پدران و مادران هنگامی که می بینند فرزندشان درباره خدا ، قیامت ، نبوت و امامت پرسش هایی مطرح می کنند سخت نگران ایمان فرزند خود می شوند و چون علاقه زیادی به آنان دارند ، دچار اضطراب و نگرانی می شوند و به گمان خودشان برای حفظ ایمان فرزند خود با برخوردی تند ، وی را به ایمان دعوت می کنند .

باید توجه داشت که طرح این گونه پرسش ها از سوی بچه ها ، گام هایی است که آنان به سوی ایمانی کامل تر و یقینی استوارتر برمی دارند. این پرسش ها نشانه کمال جویی فرزند شما و خداخواهی اوست . اگر او سئوال خود را با شما در میان می گذارد برای آن است که برای رسیدن به ایمانی بهتر یاری اش دهید ؛ اما اگر شما مضطرب شوید ، این اضطراب به وی نیز منتقل می گردد و احتمال دارد که برای همیشه ، او را از طرح سئوال هایی از این دست منصرف کند . در نتیجه ی چنین وضعیتی ، سئوال های خود را در دل پنهان خواهد کرد و خدای ناکرده ، یک باره به نتایج غلطی خواهد رسید .

در حدیثی از امیر مومنان (ع) می خوانیم :

همان گونه که خدای حکیم و هدایتگر ، بذر ایمان را در دل شما کاشت و آن را به نهالی تنومند تبدیل کرد ، فرزند شما را نیز ان شاء الله به ایمانی پابرجا و استوار خواهد رساند ، البته این سخنان هرگز به معنی توصیه به بی توجهی و مراقبت نکردن نیست ، بلکه هشدار به کسانی است که به خاطر نگرانی از خطای فکری فرزند خود ، دقیقا در جهتی حرکت می کنند که خدای ناکرده سرانجام آن ، انحراف فرزندشان می باشد .

همان گونه که از امام علی (ع) شنیدید ، پاسخ های زیاد و به هم ریخته ، حق را از چشمان ما پنهان می سازد. به ظرفیت ذهنی فرزندتان به طور کامل توجه کنید و پاسخی کوتاه و در عین حال ، دسته بندی شده و منظم ارائه دهید . در تاریخ آمده است که وقتی پیامبر اعظم (ص) سخن می گفت ، میان کلماتش فاصله بود و اگر کسی می خواست می توانست آن کلمات را بشمارد و سخن آن حضرت را به خاطر بسپارد( تبلیغ بر پایه قرآن و حدیث ، ص282و 284).

چه خوب است که ما نیز از این شیوه پیامبر (ص) پیروی کنیم و پاسخ صحیح خود را در قالب جملاتی متین و شمرده ارائه دهیم .

           ادامه دارد ...