جمال و جوانی

جوان، شیفته ی اظهار وجود و دلباخته ی ابراز لیاقت و شایستگى است. براى جوان، اثبات شخصیت اجتماعى، مطبوع‏ترین و شیرین‏ترین لذّت روحى است و براى نیل به آن از هیچ تلاش و کوششى شانه خالى نمى‏کند. جوان، دوست دارد با جامعه به گونه‏اى ارتباط برقرار کند که عضو مفید، مقبول و مورد توجّهى تلقّى شود و گاه این تلقّى را از نوع لباس پوشیدن، راه رفتن، حرف زدن، معاشرت کردن و امثال آن، پى‏جویى مى‏کند. مسئله‏اى که در بحث شخصیت و مقبول بودن، مورد توجّه و گفتگوى اهل اندیشه قرار گرفته و دانستن آن به حتم، براى نسل جوان مفید و سودمند است، آگاهى از منشأ شخصیت است.

در اسلام، خِرد و دانش، ریشه ی همه ی خوبى‏ها و نیکى‏ها و در نتیجه عوامل شکل‏دهنده ی «شخصیّت» تلقّى شده‏اند.

پیامبر اکرم مى‏فرماید:

همه ی خوبى‏ها و نیکى‏ها به وسیله ی عقل نصیب انسان مى‏گردد.(1)

همچنین بخوانید : تپش جوانی

 در فرهنگ دینى، خرد و دانش، جایگاه والا و تعیین کننده‏اى دارند و دانش‏طلبى براى مرد و زن لازم شمرده شده است؛ چون انسان، با دانش، راه و رسم درست زندگى کردن را مى‏آموزد و تحت تأثیر عوامل درونى یا بیرونى، آزادى انتخاب و گزینش را از دست نمى‏دهد و خردمندانه روشى را برمى‏گزیند که محبوبیّتى پایدار، ارزشمند و شایسته ی وى را نصیبش کند. کسانى که از دانش‏طلبى و خِردورزى بهره ی مناسبى ندارند، معمولاً در رسیدن به محبوبیّت واقعى موفّق نمى‏شوند و در دام افراط و تفریط، گرفتار مى‏شوند.

 محبوبیّت مى‏تواند از طریق آراستگى جامه ی عمل بپوشد. طبیعى است که آراستگى، دو ساحت به هم پیوسته ی درونى و بیرونى دارد. از دیدگاه دین و بویژه اسلام، آراستگى در هر دو ساحت، توصیه شده است؛ هم کمال و رشدِ خرد و روان انسانى و تقویت شخصیّت سفارش شده و هم آراستگى و زیبایى ظاهرى. در ژولیدگى و ناآراستگى ظاهرى دنبال شفافیت و آرامش و آراستگى روحى و روانى گشتن، کارى بیهوده و بدون نتیجه است. چنان که بدون پرداختن به رشد و تکامل روحى و ایجاد شخصیّت درونى به دنبال مقبولیّت مردمى، از طریق آرایش ظاهرى رفتن، پذیرش پایدارى را به ارمغان نمى‏آورد.

قرآن کریم مى‏فرماید:

یا بَنى آدم، خُذوا زینَتَکُم عندَ کُلِّ مَسجد(2)

اى فرزندان آدم! زینت خود را در هر نماز، با خود بردارید.

همچنین بخوانید : رازهای سر به مهر جوانی

 این تعبیر زیبا، بیانگر بهترین شکل گره خوردن زینت ظاهرى و آراستگى باطنى است. اسلام در عبادت - که جایگاه پرورش و آراستن روح و جان انسانى است - دستور مى‏دهد که انسان، آراستگى ظاهرى خود را همراه داشته باشد و در تعامل این دو آراستگى است که جمال، چهره مى‏نماید و بنده ی محبوب خدا شکل مى‏گیرد.

 در کلامى از امام صادق(ع) داریم که مى‏فرماید:

إنّ اللّه یُحبُّ الجَمالَ والتجمُّلَ ویُبغِضُ البُؤْسَ والتَّباؤُسَ؛(3)

خداوند، زیبایى و آرایش را دوست دارد و نازیبایى و ژولیدگى را ناخوش دارد.

از این حدیث و آیه برمى‏آید که اولیاى اسلام، به پرورش حُسن و زیبایى و بیدار کردن عاطفه جمال دوستى مردم، علاقه کامل داشتند و ضمناً این نکته استنباط مى‏شود که

جمال دلپذیر و جذّاب انسانى، یکى از زیبایى‏هاى عالم طبیعت است که در ایّام جوانى با فروغ خیره کننده ی خود، جلوه مى‏کند وجوان را از لذّت آن برخوردار مى‏سازد. شور و هیجان، عشق و امید، وجد و نشاط، طراوت و لطافت، تناسب اندام، صورت شکفته، موهاى زیبا و صفات دیگرى نظیر اینها، همه و همه از شاخ و برگ‏هاى زیبایى دوران جوانى است.

پیشوایان اسلام از تمایل جوان به خودآرایى و تجمّل دوستى در محدوده ی اخلاق و مصلحت جامعه حمایت مى‏کنند و اصلاً خودآرایى را تحریم نمى‏نمایند. به همین جهت، على(ع)، در آن داستان معروف، جامه ی بهتر را به قنبر جوان (غلام خود) داد تا او را با پوشیدن آن لباس، شادمان و مسرور کند، و بدین وسیله تمایل زیباپسندش را ارضا نماید و خطاب به وى فرمود: تو جوانى و مانند سایر جوانان به تجمّل و زیبایى رغبت بسیار دارى. به‏علاوه، من از خداى خود حیا مى‏کنم که لباسم بهتر باشد.(4) بدون تردید، ارضاى میل به خودآرایى و تجمّل که یکى از خواهش‏هاى فطرى است، به تکامل ذوق و شکفتن احساسات جوان کمک مى‏کند و او را به سوى تعالى روحى و پیشرفت‏هاى عاطفى سوق مى‏دهد. به هیمن جهت، آیین مقدس اسلام، این امر را با نظر موافق و مؤکّد به پیروان خود توصیه کرده است؛ ولى باید توجه داشت که جوان در این راه به زیاده‏روى و افراط نگراید و از حدّ شایسته، تجاوز نکند.

1- تحف العقول، ص54..1

2-  اعراف، آیه 31.2

3- 440 الکافى، ج 6، ص.3

4- مکارم الأخلاق، ج 1، ص 224.4