دین و بحران هویت جوانان (3)
بحرانهاى انسانى
الف: بحران مرگ و فنااین پرسش همواره ذهن آدمى را به خود مشغول داشته است که من جاودانهام یا با مرگ در بیابان فنا و نیستى فرو مىافتم؟سردرگمى در جست و جوى پاسخ به این پرسش و تصور نابودى مطلق، اگر براى افراد بصیر به درستى به تصویر کشیده شود، مایه دلسردى، نومیدى و گونهاى از بحران هویت مىتواند باشدب: بحران پوچى و بىمعنایىسلامت و شادابى زندگى و به حنجارى هویت وابسته به معنىدار بودن زندگى و باور به فلسفه معقول زیست آدمى است، اما همواره این معنىیابى آسان به دست نمىآید و چه بسا در اثر نگاه مادى و آدمى از این بابت دستخوش بحران هویت مىشودج: تعارض اخلاق و سودچنان چه کسى نتواند در درون خویش ناسازگارى آزار دهنده سود فردى و عمل اخلاقى را حل کند، انتظار مىرود در چنبره و سیطره چالشها و بحرانهاى هویت قرار گیردبر اینها مىتوان بحران مادیت و معنویت را افزودبحرانهاى انسان معاصر
برخى از بحرانهاى هویت نوپیدا و زاییده عصر و تمدن جدید است . اینک به شاخصترین آن‌ها اشاره مىشود1- سنت و تجدد
از چالشهاى بزرگ انسان معاصر تحیر میان سنت و تجدد است . تمدن نوین بسیارى از هنجارها و نگرشهاى دنیاى پیشین را که جزو هویت آدمى محسوب مىشده، به چالش کشیده و تعارض پارهاى از عناصر تمدن جدید و مدرنیته با معیارهاى اعصار پیشین از یکسو در درون آدمها بحران آفریده است و از سوى دیگر، میان بخشهاى گوناگون دنیا و کشورهاى پیشرفته و کشورهاى در حال توسعه جدایى افکنده، منشا بروز بحرانها شده استیکى از مقولات عصر تجدد، گسترش تردید و نسبیتگرایى مطلق در معرفتشناسى و اخلاق است که تولید کننده نابه سامانىها و بحرانهاى درونى فراوانى است، و این همان مسیرى است که علم و اخلاق آن را طى کرده است، عقلانیت الهى و ایمان دینى از پایههایى است که تا حد زیادى مىتواند این بحران را مهار سازد و آرامش و هویتسالمى را به نسل امروز ارزانى دارد2- سیطره ماشین و اقتضائات آن
از جمله بحرانهاى زاییده عصر جدید، که هویت آدمیان را نیز بحرانزده مىسازد، پدیده فنآورى جدید و ماشین و اقتضائات روان شناختى و اجتماعى آن است، فنآورى و ماشین ضمن آن که پدیدهاى سودمند به حال بشر بوده است، با این حال رشد و توسعه آن موجب نوعى خود بیگانگى انسان از خویشتن و دور افتادن آدمى از طبیعت ناب و سیطره کمیت و حاکمیت روح خشونتشده است . البته همه این امور در هویت آدمى و به ویژه در روح جوان طوفانزا و بحران آفرین است3- عصر ارتباطات و جهانى شدن
شتاب تحولات زمانه و گسترش ارتباطات و انفجار اطلاعات در دهههاى اخیر و نیز دگرگونىهاى عظیم در جغرافیاى سیاسى، بر سرعتحرکتبه سمت دهکده جهانى و جهانى سازى افزوده است، اما جهانى سازى داراى دو قرائت است، بنا بر یک قرائت - که متاسفانه تا حد زیادتى هم رواج دارد و در شمال بیشتر مطمح نظر است - جهانى سازى یعنى برترى تمدنهاى خاص و اضمحلال هویتهاى دیگر در آن . البته این امر هم مولد بحرانهاى اجتماعى و هم بحران هویت در میان نسل جدید در جنوب و حتى اروپا است و چاره مشکل ارائه، تقویت و تثبیت قرائت دوم از جهانى شدن است و آن عبارت است از قرائت متعادل و سنجیدهاى از جهانى شدن که در آن تمدنها و فرهنگها پذیرفته شود و هویتها و مقولات فرهنگى ملتها نفى نشود و در صدد تحمیل معیارها و ارزشهاى واحد به صورت اجبار و یک جانبه بر نیایند.باید بر این نکته تاکید کرد که شتاب تحولات این عصر و جهش به سمت وضعیتهاى نوین، هم وضعیت هویتشمال و به ویژه بخش اروپایى آن را متزلزل و بىثبات مىکند و هم هویت جنوب را دستخوش بحران مىکند.باید توجه داشت که به دلیل پیوستگى اقلیمها و مناسبات نزدیک فرهنگها با شتاب فزاینده، بحرانهاى اجتماعى و شخصیتى و هویتى در هر گوشهاى از دنیا بالقوه مىتواند بر همه جهان تاثیرات پایدارى بر جاى نهد، و اندیشه جزیرههاى از هم جدا، امروز نمىتواند مطلوب هیچ جامعه و فرهنگى باشد4- احساس عدم ثبات و امنیت
در نتیجه آنچه بدان اشاره شد اصولا تمدن جدید ضمن دستاوردهاى بسیار مثبت، زمینه را براى یک عصبیت فراگیر و احساس قرار گرفتن در پرتگاه جهانى فراهم آورده است، امرى که مطمئنا نسل امروز را دچار بحران هویت و احساس تزلزل و عدم ثبات مىکند . بىتردید راه حل معضل را در تلطیف روح بشر و ترویج فرهنگ معنوى باید جست و جو کرددر این میان مساله سلاحهاى کشتار جمعى، تروریزم و تخریب محیط زیست از جایگاه ویژهاى برخوردار است و چنان چه مواجههاى آگاهانه و عادلانه و فراگیر و ژرف با آن‌ها به عمل نیاید، آسیبهاى فراوانى مىتواند به بار آورد . اینک که چهارچوب و طرح مورد وفاق در برابر آن‌ها وجود ندارد، در ذهنیت و هویت آدمى و نسل امروز بحرانهاى جدى به ارمغان آورده است5- خانواده
تغییرات اجتماعى و اقتصادى تحولاتى را در نگرش به خانواده و زن پدید آورده است که گرچه دستاوردهاى خوبى را نتیجه داده است، اما از سوى دیگر کانون خانواده را که جایگاه انسانسازى و عاطفهپرورى است، بسى لرزان و نابه سامان ساخته است، و این حقیقت، در بحران هویت نسلى که در این بستر رشد مىیابد تاثیرى به سزا مىگذارد، نسلى که در خانوادهاى اصیل و پر مهر و عاطفه پرورش یابد از احساس هویت مثبت و شخصیت متعالى برخوردار خواهد بود و چنان چه افرادى بىریشه در خانوادهاى استوار پرورش یابند، بىتردید از هویتى بحرانزده مصون نخواهند بود.ادیان الهى و دین اسلام بر اصالت و صیانتخانواده تاکیدى تام دارند و هماهنگسازى زندگى مدرن با معیارهاى استحکام و اصالتخانواده نیازمند کوششهاى عملى جدید و توافقهاى بینالمللى استبحرانهاى منطقهاى در کشورهاى جنوب
بیشتر آنچه بر شمرده شد به گونهاى در کشورهاى در حال توسعه نیز مشاهده مىشود که در این جا به برخى از آن‌ها که برجستهترین است و پارهاى از بحرانهاى ویژه آنان اشاره مىکنیم . جوانان در میان ملل جنوب بر سر دو راهى سنت و تجدد، جهانى شدن و ملى ماندن، پذیرش معیارهاى عمومى جهانى و معیارهاى خاص فرهنگى خود، هضم در فرهنگ دیگران شدن و صیانت از اصالتهاى ملى، ایستادهاند و این همه در درون آنان آتشى برافروخته و بحرانى در افکنده است . همه چالشهاى بزرگ در خصوص خانواده، شهرنشینى، سیطره جهانىسازى، و مانند آن دامن این نسل را نیز فراگرفته استبا آن که از بسیارى از امتیازهاى زندگى جدید بىبهره یا کم بهرهاند، و این امر بر سر در گمى و بحران هویت آنان مىافزایددر کشورهاى جنوب و در حال توسعه به خصوص جوانان از لحاظ معیشت، شغل، منزلت، جایگاه، انتخاب وضعیت و امید به آینده، با دشوارىها گوناگون مواجهاند که هر یک روح آنان را مىآزارد و بحران هویت مىآفرینددر کشورهاى اسلامى چالش میان ملیت و اسلامیت و ابهامهاى موجود در مرزبندىهاى حلال و حرام دینى نیز از عوامل بحرانزا به شمار مىآید . نگاهى به حجم وسیع مقالات و تحقیقات و نیز جنبشها و چالشهاى اجتماعى در کشورهاى اسلامى از جمله ایران در این باره نشان دهنده جایگاه و اهمیت این موضوع استعلاوه بر این، گسست نسلها، و تعدد منابع هویتبخش و ناهماهنگى و ناسازگارى آن‌ها نیز باید در بحران هویت در این گونه کشورها مورد توجه قرار گیردادامه دارد...
منبع : tebyan.net
گردآوری توسط بخش اصول تربیتی نوجوان سایت آکاایران